Με πλοίο - Νάνος Βαλαωρίτης

Οι σημειώσεις και το υλικό προέρχονται από το scribd και την επιμέλειά τους είχε η Σταυρούλα Κοντράρου

ΝΑΝΟΥ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ-Με πλοίο by skontrarou

Του γιοφυριού της Άρτας - Δημοτικό τραγούδι - Θέματα εξετάσεων

Του γιοφυριού της Άρτας - Δημοτικό τραγούδι

5 10 15 20 25 30 35 40 45

Σαράντα πέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες γιοφύρι-ν-εθεμέλιωναν στης Άρτας το ποτάμι. Oλημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν. Μοιριολογούν οι μάστοροι και κλαιν οι μαθητάδες: «Αλίμονο στους κόπους μας, κρίμα στις δούλεψές μας, ολημερίς να χτίζουμε, το βράδυ να γκρεμιέται!» Πουλάκι εδιάβη κι έκατσε αντίκρυ στο ποτάμι, δεν εκελάηδε σαν πουλί, μηδέ σα χελιδόνι, παρά εκελάηδε κι έλεγε, ανθρωπινή λαλίτσα: «Α δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει· και μη στοιχειώσετε ορφανό, μη ξένο, μη διαβάτη, παρά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα, πόρχεται αργά τ' αποταχύ* και πάρωρα* το γιόμα». Τ' άκουσ' ο πρωτομάστορας και του θανάτου πέφτει. Πιάνει, μηνάει της λυγερής με το πουλί τ' αηδόνι: Αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάει το γιόμα, αργά να πάει και να διαβεί της Άρτας το γιοφύρι. Και το πουλί παράκουσε κι αλλιώς επήγε κι είπε: «Γοργά ντύσου, γοργά άλλαξε, γοργά να πας το γιόμα, γοργά να πας και να διαβείς της Άρτας το γιοφύρι». Να τηνε κι εξανάφανεν* από την άσπρη στράτα. Την είδ' ο πρωτομάστορας, ραγίζεται η καρδιά του. Από μακριά τους χαιρετά κι από κοντά τους λέει: «Γεια σας, χαρά σας, μάστοροι και σεις οι μαθητάδες, μα τι έχει ο πρωτομάστορας κι είναι βαργωμισμένος*; – Το δαχτυλίδι τόπεσε στην πρώτη την καμάρα, και ποιος να μπει και ποιος να βγει το δαχτυλίδι νά 'βρει; – Μάστορα, μην πικραίνεσαι κι εγώ να πά' σ' το φέρω, εγώ να μπω, κι εγώ να βγω, το δαχτυλίδι νά βρω». Μηδέ καλά κατέβηκε, μηδέ στη μέση επήγε· «Τράβα, καλέ μ', τον άλυσο, τράβα την αλυσίδα, τι όλον τον κόσμο ανάγειρα και τίποτες δεν ήβρα». Ένας πιχάει* με το μυστρί*, κι άλλος με τον ασβέστη, παίρνει κι ο πρωτομάστορας και ρίχνει μέγα λίθο. «Αλίμονο στη μοίρα μας, κρίμα στο ριζικό* μας! Τρεις αδερφάδες είμαστε, κι οι τρεις κακογραμμένες, η μια 'χτισε το Δούναβη, κι η άλλη τον Αφράτη*, κι εγώ η πλιο στερνότερη* της Άρτας το γιοφύρι. Ως τρέμει το καρυόφυλλο*, να τρέμει το γιοφύρι, κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα, να πέφτουν οι διαβάτες. – Κόρη, το λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δώσε, πόχεις μονάκριβο αδερφό, μη λάχει* και περάσει». Κι αυτή το λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δίνει. «Αν τρέμουν τ' άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι, κι αν πέφτουν τ' άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες, τι έχω αδερφό στην ξενιτιά, μη λάχει και περάσει». Ν. Γ. Πολίτη, Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 α) Να δώσετε σύντομα το θέμα του δημοτικού τραγουδιού β) Σε ποια λαϊκή δοξασία στηρίζεται το συγκεκριμένο τραγούδι; (5 μονάδες) 2. Να δώσετε έναν τίτλο για κάθεμιά από τις ενότητες του τραγουδιού. (5 μονάδες) 3. α) Να εντοπίσετε μια παρομοίωση, μια μεταφορά, μια προσωποποίηση, μια υπερβολή και μια εικόνα.  β) Το τραγούδι ανήκει στις παραλογές. Ποια στοιχεία το αποδεικνύουν; (5 μονάδες) 4. α) Σε ποια ψυχολογική κατάσταση βρίσκεται ο πρωτομάστορας όταν μαθαίνει τη λύση του προβλήματος και τι φανερώνει σχετικά με το ήθος του η απόφαση που παίρνει; β) Να παρουσιάσετε και να σχολιάσετε τις αντιδράσεις τις γυναίκας του πρωτομάστορα μετά το χτίσιμό της. (5 μονάδες)

Το μαύρο κύμα - Λουίς Σεπούλβεδα

ΘΕΜΑΤΑ

1. Με ποιες λέξεις και εκφράσεις παρουσιάζει ο συγγραφέας τις πετρελαιοκηλίδες που μολύνουν τις θάλασσες;
2. Στο κείμενο αναφέρεται ο αρχαιοελληνικός μύθος του Ίκαρου. Ποια η σημασία του την ώρα που η Κενγκά προσπαθεί να αποφύγει το θάνατο;
3. Να βρείτε ένα ασύνδετο και μία παρατακτική σύνδεση μέσα στο κείμενο.
4. Να δώσετε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: απεγνωσμένα, κατάλαβε, φριχτό, μάστιγα.
5. Η Κενγκά σκέφτεται και λειτουργεί ως άνθρωπος. Να δικαιολογήσετε το χαρακτηρισμό με συγκεκριμένα παραδείγματα.

ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΚΥΜΑ  ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1.       Ποιο περιβαλλοντικό πρόβλημα θίγει το απόσπασμα «το μαύρο κύμα» του Λουίς Σεπούλβεδα; 

2.       Να χωρίσετε το απόσπασμα σε ενότητες και να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο σε καθεμία. 

3.       Να σχολιάσετε την επιλογή λέξεων του συγγραφέα για την περιβαλλοντική καταστροφή από τις πετρελαιοκηλίδες.

4.       Ποιος είναι ο αφηγητής του αποσπάσματος;

5.       Να εντοπίσετε μεταφορές και εικόνες του αποσπάσματος.

6.       Στο κείμενο η Κενγκά παρουσιάζεται από το συγγραφέα με αισθήματα (και σε όλο το έργο η Κενγκά, ο γάτος Ζορμπάς συνομιλούν, συνεννοούνται όπως οι άνθρωποι). Πώς το εξηγείτε αυτό; Πώς ονομάζεται αυτή η τεχνική;

Το ατύχημα της Κενγκά (με υπότιτλους)

Κόρη που λάμπει, Δημοτικό τραγούδι -Θέματα εξετάσεων Α' Γυμνασίου κείμενα

Εδώ σ’ αυτή τη γειτονιά δεν πρέπει να είν’ φεγγάρι, μόν’ πρέπει να ’ναι συννεφιά, να ’ναι βαθύ σκοτάδι, γιατ’ έχω μια αγαπητικιά κι εκείνη είν’ το φεγγάρι, π’ όντες προβάλλει να τη διω σκορπιέται το σκοτάδι. Και με τον ήλιο μάλωνε και με τον ήλιο λέγει: Ήλιε μου, για έβγα για να βγω, για λάμψε για να λάμψω. Έλαμψε ο ήλιος το ταχύ, μαραίνει τα χορτάρια, πρόβαλε η κόρη π’ αγαπώ, μαραίνει παλικάρια· φλογίζει νιους και καίγει οχτρούς, σκλαβώνει παλικάρια, καίγει κι εμένα π’ αγαπώ μέσα στα φυλλοκάρδια. Τα δημοτικά μας τραγούδια, επιμέλεια Γ. Ιωάννου, Ερμής

                     Ερωτήσεις

               1. Δώστε με περιληπτικό τρόπο το περιεχόμενο του τραγουδιού (περίπου 7-8 σειρές)_

               (5 μονάδες)

               2. α. Ποιο είναι το πρόσωπο που μιλάει στο τραγούδι αυτό και ποιες φράσεις το                           δείχνουν;Τι κερδίζει με αυτό τον τρόπο το τραγούδι;

           

                (4 μονάδες)

             

               2. β. Δώστε έναν άλλο τίτλο στο δημοτικό τραγούδι.

                 (1 μονάδα)

              3. α. Ποια κύρια γνωρίσματα των δημοτικών τραγουδιών εντοπίζετε στο συγκεκριμένο    δημοτικό τραγούδι ως προς τη μορφή και την έκφραση;

                (3 μονάδες)

              3. β. Βρείτε ένα εκφραστικό μέσο ( ή σχήμα λόγου) που χρησιμοποιείται στους στίχους 3-4 και 9-10 αντίστοιχα και πείτε τι τονίζεται (προβάλλεται) με το καθένα;

                 (2 μονάδες)

              4. Γιατί ο δημιουργός του τραγουδιού βάζει την κόρη να μιλάει με τον ήλιο;Ποιος υπερτερεί σε λάμψη, ο ήλιος ή η κόρη; Αιτιολογήστε την απάντησή σας με βάση το κείμενο.

                (5 μονάδες)

Η Νέα Παιδαγωγική Διαγώνισμα

ΚΕΙΜΕΝΟ. Η ΝΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ (ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΓΚΡΕΚΟ, Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ)

Με τα μαγικά πάντα μάτια, με το πολύβουο, γεμάτο μέλι και μέλισσες μυαλό, μ’ ένα κόκκινο μάλλινο σκούφο στο κεφάλι και τσαρουχάκια με κόκκινες φούντες στα πόδια, ένα πρωί κίνησα, μισό χαρούμενος, μισό αλαφιασμένος, και με κρατούσε ο πατέρας μου από το χέρι. Η μητέρα μού είχε δώσει ένα κλωνί βασιλικό να τον μυρίζουμαι, λέει, να παίρνω κουράγιο, και μου κρέμασε το χρυσό σταυρουλάκι της βάφτισής μου στο λαιμό.

— Με την ευκή του Θεού και με την ευκή μου…, μουρμούρισε και με κοίταξε με καμάρι.

Ήμουν σαν ένα μικρό καταστολισμένο σφαγάρι κι ένιωθα μέσα μου περφάνια και φόβο· μα το χέρι μου ήταν σφηνωμένο βαθιά μέσα στη φούχτα του πατέρα μου κι αντρειευούμουν. Πηγαίναμε, πηγαίναμε, περάσαμε τα στενά σοκάκια, φτάσαμε στην εκκλησιά του Αϊ-Μηνά, στρίψαμε, μπήκαμε σ’ ένα παλιό χτίρι, με μια φαρδιάν αυλή, με τέσσερις μεγάλες κάμαρες στις γωνιές κι ένα κατασκονισμένο πλατάνι στη μέση. Κοντοστάθηκα, δείλιασα· το χέρι μου άρχισε να τρέμει μέσα στη μεγάλη ζεστή φούχτα.

O πατέρας μου έσκυψε, άγγιξε τα μαλλιά μου, με χάδεψε· τινάχτηκα· ποτέ δε θυμόμουν να μ’ έχει χαδέψει· σήκωσα τα μάτια και τον κοίταξα τρομαγμένος. Είδε πως τρόμαξα, τράβηξε πίσω το χέρι του:

— Εδώ θα μάθεις γράμματα, είπε, να γίνεις άνθρωπος· κάμε το σταυρό σου.

O δάσκαλος πρόβαλε στο κατώφλι· κρατούσε μια μακριά βίτσα και μου φάνηκε άγριος, με μεγάλα δόντια, και κάρφωσα τα μάτια μου στην κορφή του κεφαλιού του να δω αν έχει κέρατα· μα δεν είδα, γιατί φορούσε καπέλο.

— Ετούτος είναι ο γιος μου, του ’πε ο πατέρας μου.

Ξέμπλεξε το χέρι μου από τη φούχτα του και με παρέδωκε στο δάσκαλο.

— Το κρέας δικό σου, του ’πε, τα κόκαλα δικά μου· μην τον λυπάσαι, δέρνε τον, κάμε τον άνθρωπο.

— Έγνοια σου, καπετάν Μιχάλη· έχω εδώ το εργαλείο που κάνει τους ανθρώπους, είπε ο δάσκαλος κι έδειξε τη βίτσα.

Από το Δημοτικό Σκολειό απομένει ακόμα στη θύμησή μου ένας σωρός παιδικά κεφάλια, κολλητά το ένα πλάι στο άλλο, σαν κρανία· τα πιο πολλά θα ’χουν γίνει κρανία. Μα απάνω από τα κεφάλια αυτά απομένουν μέσα μου αθάνατοι οι τέσσερις δασκάλοι.

[...]

Στην Τετάρτη Τάξη βασίλευε και κυβερνούσε ο Διευθυντής του Δημοτικού. Κοντοπίθαρος, μ' ένα γενάκι σφηνωτό, με γκρίζα πάντα θυμωμένα μάτια, στραβοπόδης. «Δε θωράς, μωρέ, τα πόδια του», λέγαμε ο ένας στον άλλο σιγά να μη μας ακούσει, «δε θωράς, μωρέ, πώς τυλιγαδίζουντα πόδια του; και πώς βήχει; Δεν είναι Κρητικός». Μας είχε έρθει σπουδασμένος από την Αθήνα κι είχε φέρει, λέει, μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική. Θαρρούσαμε πως θα 'ταν καμιά νέα γυναίκα και την έλεγαν Παιδαγωγική· μα όταν τον αντικρίσαμε για πρώτη φορά ήταν ολομόναχος· η Παιδαγωγική έλειπε, θα 'ταν σπίτι. Κρατούσε ένα μικρό στριφτό βούρδουλα, μας έβαλε στη γραμμή κι άρχισε να βγάζει λόγο. Έπρεπε, λέει, ό,τι μαθαίναμε να το βλέπαμε και να το αγγίζαμε ή να το ζωγραφίζαμε σ' ένα χαρτί γεμάτο κουκκίδες. Και τα μάτια μας τέσσερα· αταξίες δε θέλει, μήτε γέλια, μήτε φωνές στο διάλειμμα· και σταυρό τα χέρια. Και στο δρόμο, όταν δούμε παπά, να του φιλούμε το χέρι. «Τα μάτια σας τέσσερα, κακομοίρηδες, γιατί αλλιώς, κοιτάχτε εδώ!», είπε και μας έδειξε το βούρδουλα. «Δε λέω λόγια, θα δείτε έργα!» Κι αλήθεια είδαμε· όταν κάναμε καμιά αταξία ή όταν δεν ήταν στα κέφια του, μας ξεκούμπωνε, μας κατέβαζε τα πανταλονάκια και μας έδερνε κατάσαρκα με το βούρδουλα· κι όταν βαριόταν να ξεκουμπώσει, μας έδινε βουρδουλιές στ' αυτιά, ωσότου έβγαινε αίμα.

Μια μέρα έδεσα κόμπο την καρδιά μου, σήκωσα το δάχτυλο:

— Πού είναι, κυρ δάσκαλε, ρώτησα, η Νέα Παιδαγωγική; γιατί δεν έρχεται στο σκολειό; Τινάχτηκε από την έδρα, ξεκρέμασε από τον τοίχο το βούρδουλα.

— Έλα εδώ, αυθάδη, φώναξε, ξεκούμπωσε το πανταλόνι σου.

Βαριόταν να το ξεκουμπώσει μόνος του.

— Να, να, να, άρχισε να βαράει και να μουγκρίζει.

Είχε ιδρώσει, σταμάτησε.

— Να η Νέα Παιδαγωγική, είπε, κι άλλη φορά σκασμός!

Ήταν όμως και πονηρούτσικος ο σύζυγος της Νέας Παιδαγωγικής. Μια μέρα μας λέει: «Αύριο θα σας μιλήσω για το Χριστόφορο Κολόμβο, πώς ανακάλυψε την Αμερική. Μα για να καταλάβετε καλύτερα, να κρατάει καθένας σας κι από ένα αυγό· όποιος δεν έχει αυγό, ας φέρει βούτυρο!».

Ν. Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο,
Εκδόσεις Ελένης Ν. Καζαντζάκη

Θέματα

Α. Να αποδώσετε το νόημα του κειμένου σε 10 -12 σειρές

(5 μονάδες)

Β. 1) Να χωρίσετε το κείμενο σε δύο ενότητες και να δώσετε ένα πλαγιότιτλο σε καθεμία

(2 μονάδες)

Β. 2) Στο κείμενο εναλλάσσονται τρεις αφηγηματικοί τρόποι: η αφήγηση, η περιγραφή και ο διάλογος. Να εντοπίσετε από ένα παράδειγμα για τον κάθε τρόπο και να γράψετε τι πετυχαίνει σε κάθε περίπτωση  ο συγγραφέας;

(3 μονάδες)

 Γ. 1) Να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα του κειμένου. Στηρίξτε την απάντησή σας με δύο (2) τουλάχιστον λέξεις του κειμένου.

(2,5 μονάδες)

Γ. 2) Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις της στήλης Α’ με τη σημασία που εκφράζουν στη στήλη Β’.

Στήλη Α’	Στήλη Β’
1. Δε λέω λόγια, θα δείτε έργα	α. προσωποποίηση
2. Ήμουν σαν ένα μικρό καταστολισμένο σφαγάρι	β. μεταφορά
3. Θυμωμένα μάτια	γ. ασύνδετο σχήμα
4. Με τα μαγικά μάτια	δ. παρομοίωση
5. Ο πατέρας μου έσκυψε, άγγιξε τα μαλλιά μου, με χάδεψε	ε. αντίθεση

(2,5 μονάδες)

Δ. 1) Ποια συναισθήματα νιώθει ο Ν. Καζαντζάκης πριν φτάσει στο σχολείο και γιατί;

(2,5 μονάδες)

Δ. 2) Με αφορμή τη στάση του πατέρα σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε για τις σχέσεις μεταξύ γονιών και παιδιών εκείνη την εποχή;

(2,5 μονάδες)

Να απαντήσετε σε όλα τα θέματα στην κόλλα αναφοράς

Καλή επιτυχία

Γεώργιος Δροσίνης -Θαλασσινά τραγούδια

Γεώργιος Δροσίνης -Θαλασσινά τραγούδια, ποίημα

Γλυκά φυσά ο μπάτης,
η θάλασσα δροσίζεται,
στα γαλανά νερά της
ο ήλιος καθρεφτίζεται·
και λες πως παίζουν μ’ έρωτα
πετώντας δίχως έννοια
ψαράκια χρυσοφτέρωτα
σε κύματ’ ασημένια.

Στου καραβιού το πλάι
ένα τρελό δελφίνι
γοργόφτερο πετάει
και πίσω μάς αφήνει.
και σαν να καμαρώνεται
της θάλασσας το άτι
με τους αφρούς του ζώνεται
και μας γυρνά την πλάτη.

Χιονοπλασμένοι γλάροι,
πόχουν φτερούγια ατίμητα
και για κανένα ψάρι
τα μάτια τους ακοίμητα,
στα ξάρτια τριγυρίζοντας
ακούραστοι πετούνε
ή με χαρά σφυρίζοντας
στο πέλαγος βουτούνε.

Και γύρω καραβάκια
στη θάλασσ’ αρμενίζουν
σαν άσπρα προβατάκια
που βόσκοντας γυρίζουν
με χαρωπά πηδήματα
στους κάμπους όλη μέρα,
κι έχουν βοσκή τα κύματα,
βοσκό τους τον αέρα.

Λ. Πολίτη, Ποιητική Ανθολογία, τόμ. 6, Δωδώνη

Δείτε βιογραφικά στοιχεία για τον Γεώργιο Δροσίνη εδώ 
Επίσης πληροφορίες για το έργο του εδώ από το σχολικό εγχειρίδιο της Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. (σελ. 86)

Δομή:

Το ποίημα χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες/στροφές

1η ενότητα: Γλυκά φυσάει ο μπάτης....κύματ' ασημένια

2η ενότητα: Στου καραβιού το πλάϊ ...... γυρνά την πλάτη

3η ενότητα: Χιονοπλασμένοι γλάροι .....στο πέλαγος βουτούνε

4η ενότητα: Και γύρω καραβάκια ...... βοσκό τους τον αέρα

• Προσπαθήστε να δώσετε ένα τίτλο για κάθε ενότητα με βάση το περιεχόμενο.
• Συμπληρώστε στον παρακάτω πίνακα με τα κατάλληλα στοιχεία του ποιήματος, αξιοποιώντας τις λέξεις που σας δίνονται κάθε φορά.

Γενική εικόνα	ειδυλλιακό τοπίο, αρμονία
1η ενότητα	ψάρια θάλασσα αέρας
2η ενότητα	δελφίνι καράβι
3η ενότητα	γλάροι ιστία-κατάρτια
4η ενότητα	καράβια θάλασσα αέρας

ΑΝΑΛΥΣΗ

1η ενότητα: ειδυλλιακό τοπίο = θάλασσα, ήλιος, αεράκι

ψαράκια, χρυσοφτέρωτα # ασημένια κύματα

παιχνίδι, δράση

2η ενότητα: δελφίνι, καράβι. Πόσα επίθετα και φράσεις χαρακτηρίζουν το δελφίνι;

3η ενότητα: γλάροι, πανιά καραβιού, παιχνίδι και τροφή

4η ενότητα: καράβια σαν προβατάκια (κόσμος της στεριάς), ο αέρας βοσκός

• Πλούσιο ποίημα σε εικόνες, προσωποποιήσεις, μεταφορές και παρομοιώσεις. 
• Γλώσσα απλή δημοτική, πλούσια σε επίθετα.
• Πλεκτή ομοιοκαταληξία:δηλαδή ο 1ος στίχος με τον 3ο, ο 2ος με τον τέταρτο.
• Ο στίχος επτασύλλαβος και οχτασύλλαβος.

Δροσίνης, θαλασσινά-τραγούδια from katerina Prokopiou

Βοήθημα Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β' Γυμνασίου

Από τις εκδόσεις Βολονάκη κυκλοφορεί το βοήθημα για τα Κείμενα Νεοελληνικής λογοτεχνίας της Β' Γυμνασίου που μπορείτε να βρείτε εδώ. Το βιβλίο λειτουργεί συμπληρωματικά για τους μαθητές και σε καμία περίπτωση δεν προτείνεται να αντιγράφουν αυτούσιες τις απαντήσεις που παρέχει το βοήθημα.

Πρώτες ενθυμήσεις Θέματα Εξετάσεων 2012

Θέματα Γραπτών Απολυτηρίων Εξετάσεων στο μάθημα της Νεοελληνικής Γραμματείας Μαΐου -Ιουνίου 2012 

Τον πατέρα, εμείς τα παιδιά τον φοβούμασταν πάρα πολύ για να μπορούμε και να τον αγαπούμε. Τον τρέμαμε. Σαν έμπαινε ο πατέρας στο σπίτι, τσιμουδιά δεν ακούουνταν στο σπουδαστήριο, όσο μικρά ή μεγάλα και αν ήμασταν. Αν τύχαινε και βρισκόμαστε στην είσοδο για να δούμε την ώρα ή για καμιά δουλειά, την ώρα που άνοιγε ο πατέρας με το κλειδί του και έμπαινε, πηγαίναμε φρόνιμα και τον χαιρετούσαμε (δε μας φιλούσε, απλώς μας χαιρετούσε μ' ένα: «Ε, κάτι εδώ; Πες να σερβίρουν γρήγορα, βιάζομαι»). Και φεύγαμε βιαστικά, μη μας βρει κανένα ψεγάδι.

Θυμούμαι την επιβλητική του παρουσία, το μεγαλείο του, την ομορφιά του, το ψηλό, δεμένο αλλά λεπτό κορμί του, ίσιο σαν λαμπάδα, τα πυκνά και σγουρά μαύρα μαλλιά του, τα γένια του, μαύρα και αρκετά μακριά, κομμένα τετράγωνα, κατά την τότε μόδα, τα μεγάλα αμυγδαλωτά του μαύρα μάτια που πετούσαν φωτιές, «τα ωραία Μπενάκικα μάτια», όπως έλεγε η μητέρα μου στα γεράματά της, πάντα με λαχτάρα και συγκίνηση. Τον θυμούμαι που έμπαινε στην είσοδο και γέμιζε, λες, αμέσως το σπίτι· θυμούμαι το θαυμασμό μου για τον «πατέρα», την υπερηφάνεια, και συνάμα τη βία να εξαφανιστούμε, μη μας βρει καμιάν αιτία για κατσάδα ή μπάτσο.

Oι μπάτσοι στο πρόσωπο ήταν συχνοί, δίνουνταν εύκολα και θυμούμαι ακόμα τώρα το αίσθημα της ντροπής, του εξευτελισμού, όσο και της ζάλης που ακολουθούσε κάθε μπατσιά, που πηγαινοέφερνε το μυαλό μας. Μας μπάτσιζε ο πατέρας κάποτε, αλλά σπανιότερα από τη μητέρα, που ζούσε περισσότερο στο σπίτι και τιμωρούσε συνεπώς συχνότερα και ευκολότερα.

O πατέρας ήταν βίαιος, θυμώδης*, αυθαίρετος, κοτζάμπασης*. Εκείνο που ήθελε το ήθελε και το επέβαλλε. Διέταζε. Και οι άλλοι υπήκουαν. Επιβάλλουνταν. Και οι άλλοι υποχωρούσαν. Ήταν αφέντης. Κάποτε τύραννος. Μα ήταν βαθιά ευγενής. Και ήταν τίμιος στη σκέψη όσο και στιςδοσοληψίες*. Και ήταν ειλικρινής, και ήταν υπερήφανος, ίσιος, αλύγιστος, αμείλικτος στο ζήτημα «συνείδηση». Το νιώθαμε μεις τα παιδιά, και το ένιωθαν όλοι που τον ήξεραν. O πατέρας ήταν «χαρακτήρας».

Αργότερα τον γνώρισα και τον εξετίμησα. Ως το τέλος της ζωής του μου έμεινε θεότης απλησίαστος. Μα μου έμεινε και η τελευταία μεγάλη αγάπη της ζωής μου, κάτι σαν λατρεία, σαν θρησκεία. Έκλαψα χάριν του φοβερά. Έκλαψα όλη μου τη ζωή. Μου επιβλήθηκε πάντα και με τυράννησε, ξέροντας και μην ξέροντας. Και ως το τέλος βάρυνε η θέληση και η τυραννία του στη ζωή μου. Και όμως έμεινε η τελευταία μεγάλη αγάπη της ζωής μου.

Θυμούμαι μια μέρα, ένα μεσημέρι (ήμουν κάπου 9-10 ετών;) ένας στρειδάς άνοιγε στρείδια στην πίσω πόρτα του σπιτιού μας (στο καινούριο, δικό μας σπίτι) και ο πατέρας έτρωγε μερικά, και όλο άνοιγε στρείδια ο στρειδάς και τ' αράδιαζε στην πιατέλα για το τραπέζι, και διάλεγε κανένα ο πατέρας και το έτρωγε. Και αφού γέμισε η πιατέλα, τα μέτρησε ο πατέρας, μέτρησε πόσα είχε φάγει και του τα πλήρωσε έξι γροσάκια* τη δωδεκάδα, αντί τέσσερα που τα πλήρωναν άλλη φορά.

«Είναι μεγάλα και πολύ φρέσκα», μου είπε ανεβαίνοντας την πίσω σκάλα προς την τραπεζαρία. O στρειδάς είχε ευχαριστήσει μ' ένα χαμόγελο που πήγαινε ως τ' αυτιά του, χτυπώντας καρδιά και μέτωπο επανειλημμένως.

«Τον πλήρωσες;», ρώτησε η μητέρα, σαν μπήκαμε στην τραπεζαρία.

«Ναι».

«Πόσες δωδεκάδες;»

«Τόσες». Και της είπε.

«Και πόσα τα πλήρωσες;»

«Έξι γροσάκια τη δωδεκάδα».

«Καημένε Μανόλη! Τέσσερα είναι η τιμή τους».

«Είναι μεγάλα και πολύ φρέσκα».

«Άσχημα έκανες! Πολύ άσχημα! Έτσι τον κακομαθαίνεις, και θα γυρεύει στο μέλλον πάντα έξι γρόσια!»

«Ωχ, καημένη γυναίκα! Πώς θα ζήσει και αυτός, αν δεν πληρώσεις τον κόπο του και τον καιρό του;», καλόβουλα είπε ο πατέρας.

O λόγος αυτός ήταν ένας σταθμός στη ζωή μου. Ως τότε δεν είχα σκεφθεί, παζαρεύοντας, όπως τύχαινε συχνά, για χόρτα και άλλα, παρά πώς να κάνω την οικονομία του σπιτιού και να κάνω τα καλά μου, να κόψω το γροσάκι του πουλητή που χτυπούσε την πόρτα. Πρώτη φορά είδα και την άλλη μεριά του προβλήματος, πως κοντά στην οικονομία μας στέκουνταν και για τον άλλο η ανάγκη να ζήσει, να βγάλει το ψωμί του, να πληρωθεί η εργασία του κατά την αξία της.

Και λάτρεψα τον πατέρα μου σαν κάτι ανώτερο. Δεν τον πλησίαζα όμως. Δεν τον αγαπούσα με τρυφερότητα. Έστεκε πολύ μακριά μας, θεότης απρόσιτος, μα θεότης.

Π. Δέλτα, Πρώτες ενθυμήσεις, Ερμής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. "Ο πατέρας ως το τέλος της ζωής του μου έμεινε θεότης απλησίαστος": Να ερμηνεύσετε το περιεχόμενο της φράσης αυτής.  (5 μονάδες)

2 α) Να χωρἰσετε το κείμενο σε θεματικές ενότητες και να δώσετε έναν κατάλληλο τίτλο σε καθεμία.                          (2,5 μονάδες)

2 β) Να εντοπίσετε τους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στο κείμενι και να δώσετε από ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση.             (2,5 μονέδες)

3. Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις της Στήλης Α με τα σχήματα λόγου της Στήλης Β:

1. "το λεπτό κορμί του, ίσιο σαν λαμπάδα"                                         α. μεταφορά

2. "βάρυνε η θέληση και η τυραννία του στη ζωή μου"                        β. ασύνδετο

3. "ο λόγος αυτός ήταν ένας σταθμός στη ζωή μου"                           γ. παρομοίωση

4. "και λάτρεψα τον πατέρα μου σαν κάτι ανώτερο"                            δ. μεταφορά

5. "ο πατέρας ήταν βίαιος, θυμώδης, αυθαίρετος, κοτζάμπασης"           ε. παρομοίωση

            ( 5 μονάδες)

4 α) Η αφηγήτρια παραδέχεται ότι η μητέρα "ζούσε περισσότερο στο σπίτι και τιμωρούσε συνεπώς συχνότερα και ευκολότερα". Γιατί τότε η μορφή του πατέρα εμπνέει μεγαλύτερο φόβο στα παιδιά, σύμφωνα με το κείμενο;                                              (2,5 μονάδες)

4 β) Κατά τη γνώμη σας, ποιος είναι ο ρόλος του πατέρα στη σύγχρονη εποχή; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.                                                        (2,5 μονάδες)

Να απαντήσετε σε όλες τις παρατηρήσεις στην κόλλα αναφοράς

Μαρία Πολυδούρη -Γιατί μ'αγάπησες

Γιατι με αγαπησες

Το τρίτο στεφάνι -Κώστας Ταχτσής

Κι εχουμε πόλεμο_Ταχτσης

Απομνημονεύματα - Μακρυγιάννης

Απομνημονευματα_Μακρυγιαννης

Καραγάτσης Γενικά σχόλια

Τα μυθιστορήματα του Καραγάτση παρακολουθούν τη ζωή ενός μόνο ήρωα.

Ο πρωταγωνιστής των τριών πρώτων μυθιστορημάτων είναι αλλοδαπός:

• Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν (1933), ένας Λευκορώσος.
• Γιούγκερμαν (1936), ένας Γερμανοφινλανδός
• Χίμαιρα (1936, αναθεωρήθηκε και επανεκδόθηκε το 1953 ως μυθιστόρημα με τίτλο Η μεγάλη χίμαιρα και επισκίασε την αρχική εκδοχή του), όπου η ηρωίδα της νουβέλας κατάγεται από τη Ρουέν της Γαλλίας.

Η εσωτερική ζωή των ηρώων είναι συναρπαστική καθώς μάταια αντιπαλεύουν τις ακαταμάχητες βιολογικές ορμές, που, κατά τον Καραγάτση, καθορίζουν τελεσίδικα την ανθρώπινη δράση και το χαρακτήρα.

Ο Λιάπκιν, αφού εκτοπίστηκε μετά το ρωσικό εμφύλιο πόλεμο, κατέληξε στην ελώδη θεσσαλική πεδιάδα, σε μία αγροτική σχολή έξω από τη Λάρισα. Κατάντησε μέθυσος και αποκαλύφθηκε το παρελθόν του, όταν έγινε γνωστό ότι δολοφόνησε τη γυναίκα του για λόγους τιμής. Μετά από μια αλληλουχία εντυπωσιακών οραμάτων πνίγηκε μόνος του.

Η Μαρίνα, η νεαρή Γαλλίδα ηρωίδα της Χίμαιρας ερωτεύτηκε τρελά έναν Έλληνα πλοίαρχο. Παντρεύτηκαν αμέσως και τον ακολούθησε στη Σύρο, όπου και εγκαταστάθηκε μαζί με την οικογένειά του. Το ειδύλλιο όμως εξελίχθηκε σε τραγωδία. Ανίκανη να αντισταθεί στον ερωτικό πειρασμό, ενέδωσε τελικά, όταν ο άντρας της απουσίαζε σε ένα μακρινό ταξίδι. Μέσα από μία αλυσίδα ανηλεών συμπτώσεων, η αποχαλίνωσή της προκάλεσε το θάνατο της κόρης της  και ατίμασε την οικογένεια του άντρα της. Πνίγηκε και αυτή όπως ο Λιάπκιν.

Ο Γιούργκεμαν, επιτυχημένος επιχειρηματίας στον Πειραιά, με περιουσία και φήμη, δεν είχε καλύτερη τύχη. Βαθιά μέσα του κυριαρχείται από το πάθος για μια νεαρή γυναίκα, από την οποία τον χώρισε σειρά ατυχιών, που κορυφώθηκαν με το θάνατό της.

Η αφήγηση του Καραγάτση αγγίζει τα όρια του παροξυσμού. Οι ήρωες οδηγούνται από μια δύναμη που δεν την ελέγχουν ούτε και τη συνειδητοποιούν. Αν και οι πρωταγωνιστές είναι ξένοι, τα έργα του αφορούν ουσιαστικά την Ελλάδα της δεκαετίας του '30 και δηλώνουν την εκρηκτική αλληλεπίδραση της παραδοσιακής ελληνικής νοοτροπίας με τις καινούργιες αντιλήψεις που έρχονταν από το εξωτερικό. 

Τελικά τα τρία έργα παρουσιάστηκαν και ως τριλογία με τον κοινό τίτλο Εγκλιματισμός κάτω από τον Φοίβο. 

πηγή: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, RODERICK BEATON

  

Ένας Ρώσος συνταγματάρχης στη Λάρισα -Καραγάτσης

ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ «Ρώσος συνταγματάρχης στη Λάρισσα» Καραγάτσης

1.α) Ποιο είναι το ιστορικό περιβάλλον του κειμένου; Να δικαιολογήσετε την απάντηση σας με συγκεκριμένα στοιχεία του κειμένου.

β) Ποια είναι τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στο έργο και ποιος ο τόπος όπου εκτυλίσσεται η υπόθεση του έργου;

3 μονάδες

2. Να χωρίσετε το απόσπασμα σε ενότητες και να δώσετε ένα πλαγιότιτλο σε καθεμιά ανάλογα με το περιεχόμενό της.

2 μονάδες

3. Ποιες αφηγηματικές τεχνικές χρησιμοποιεί ο Καραγάτσης στο συγκεκριμένο απόσπασμα; Τι κατορθώνει με καθεμιά από αυτές ξεχωριστά;

3 μονάδες

4. Να δώσετε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων : έσμιξα, λύσσα, μπάρκαρα, θύμησες, μισθό.

2 μονάδες

5. Να εντοπίσετε τα στοιχεία στο κείμενο που δείχνουν τη δυσκολία ή την ευκολία του συνταγματάρχη Λιάπκιν να προσαρμοστεί στην ελληνική πραγματικότητα.

2 μονάδες

6. Ο Λιάπκιν έπρεπε να προσαρμοστεί σε μια νέα πραγματικότητα. Ποια ήταν η πιο δύσκολη κατάσταση στην οποία έπρεπε να προσαρμοστείτε; Να περιγράψετε τον χρόνο και τον τόπο, τα κεντρικά πρόσωπα και να αφηγηθείτε ποια στοιχεία σας βοήθησαν και ποια σας δυσκόλεψαν. (150-200 λέξεις)

8 μονάδες

Να απαντήσετε σε όλα τα θέματα

Καλή επιτυχία

Νανουρίσματα - Δημοτικά Τραγούδια

Να μου το πάρεις, ύπνε μου

5 10

Να μου το πάρεις, Ύπνε μου, τρεις βίγλες* θα του βάλω, τρεις βίγλες, τρεις βιγλάτορες*, κι οι τρεις αντρειωμένοι. Βάλλω τον Ήλιο στα βουνά, τον αετό στους κάμπους, τον κυρ Βοριά το δροσερό ανάμεσα πελάγου. O Ήλιος εβασίλεψεν, ο αϊτός αποκοιμήθη, κι ο κυρ Βοριάς ο δροσερός στης μάνας του πηγαίνει. «Γιε μ', πού 'σουν χτες, πού 'σουν προχτές, πού 'σουν την άλλη νύχτα; Μήνα* με τ' άστρι μάλωνες, μήνα με το φεγγάρι, μήνα με τον αυγερινό, που 'μαστ' αγαπημένοι; – Μήτε με τ' άστρι μάλωνα, μήτε με το φεγγάρι, μήτε με τον αυγερινό, οπού 'στ' αγαπημένοι· χρυσόν υγιόν εβίγλιζα* στην αργυρή του κούνια». Ν. Γ. Πολίτη, Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.     Α. Ποιος μιλάει στους στίχους 1 έως 4; Σε ποιόν απευθύνεται και ποια είναι τα αιτήματά του;

2,5 μονάδες

Β. Ποιο είναι το φύλο του παιδιού και από ποιόν στίχο του παραπάνω αποσπάσματος το καταλαβαίνουμε;

2,5 μονάδες

2.     Να χωρίσετε το παραπάνω τραγούδι σε ενότητες και για κάθε ενότητα να δώσετε και ένα πλαγιότιτλο, ανάλογα με το περιεχόμενό του.

5 μονάδες

3.    Α. Ποιο θέμα (τεχνική) συνηθισμένο στα δημοτικά τραγούδια συναντάμε στους στίχους 7 έως 12 και γιατί χρησιμοποιείται;

2,5 μονάδες

Β. Ποια συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε σχετικά με την ανατροφή και την καταγωγή του παιδιού;

2,5 μονάδες

      4.  Ποια είναι η συμβολική σημασία των τριών βιγλατόρων;                                

5 μονάδες

Του γιοφυριού της Άρτας - Δημοτικό τραγούδι

Του γιοφυριού της Άρτας -Δημοτικό τραγούδι

Μπορείτε να δείτε πληροφορίες για το γεφύρι της Άρτας εδώ

Δείτε επίσης μια σχετική εργασία από το 12ο δημοτικό σχολείο Βόλου εδώ

Ακόμα επιπλέον στοιχεία για τις παραλογές αναζητήστε εδώ

Κική Δημουλά -Τα πάθη της βροχής

Κική Δημουλά - Τα πάθη της βροχής

Μπορείτε να δείτε βιογραφικά στοιχεία για την ποιήτρια εδώ. 


Δείτε το έργο της ποιήτριας εδώ, στο σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού

Το ποίημα

Εν μέσω λογισμών και παραλογισμών

άρχισε κι η βροχή να λιώνει τα μεσάνυχτα

μ’ αυτόν τον πάντα νικημένο ήχο

σι, σι, σι.

Ήχος συρτός, συλλογιστός, συνέρημος,

ήχος κανονικός, κανονικής βροχής.

Όμως ο παραλογισμός

άλλη γραφή κι άλλην ανάγνωση

μού’ μαθε για τους ήχους.

Κι όλη τη νύχτα ακούω και διαβάζω τη βροχή,

σίγμα πλάι σε γιώτα, γιώτα κοντά στο σίγμα,

κρυστάλλινα ψηφία που τσουγκρίζουν

και μουρμουρίζουν ένα εσύ, εσύ, εσύ.

Και κάθε σταγόνα κι ένα εσύ,

όλη τη νύχτα

ο ίδιος παρεξηγημένος ήχος,

αξημέρωτος ήχος,

αξημέρωτη ανάγκη εσύ,

βραδύγλωσση βροχή,

σαν πρόθεση ναυαγισμένη

κάτι μακρύ να διηγηθεί

και λέει μόνο εσύ, εσύ, εσύ,

νοσταλγία δισύλλαβη,

ένταση μονολεκτική,

το ένα εσύ σαν μνήμη,

το άλλο σαν μομφή

και σαν μοιρολατρία,

τόση βροχή για μια απουσία,

τόση αγρύπνια για μια λέξη,

πολύ με ζάλισε απόψε η βροχή

μ’ αυτή της τη μεροληψία

όλο εσύ, εσύ, εσύ,

σαν όλα τ’ άλλα νά’ ναι αμελητέα

και μόνο εσύ, εσύ, εσύ.

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Το ποίημα ανήκει στη συλλογή "Το λίγο του κόσμου" 1971. 

• ενιαίο σύνολο, συνεχής ροή
• οι στίχοι 14-34 με κόμμα, η ροή της πτώσης της βροχής
• υπερβολικά σύντομοι και ολιγόλεξοι στίχοι
• γοργός ρυθμός, εναλλαγή συναισθημάτων του ποιητικού υποκειμένου

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

• 1-6:ο ήχος της νυχτερινής βροχής
• 7-27:η αλλοίωση του ήχου της βροχής, ο αντιθετικός σύνδεσμος Όμως στην αρχή του 7ου στίχου
• 28-34:η απολύτρωση από τα συναισθήματα που προκάλεσε η βροχή)

ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

• ποιητικό υποκείμενο, α' πρόσωπο
• απουσία άλλης ανθρώπινης παρουσίας, το εσύ δηλώνει την έλλειψη
• αφόρητη μοναξιά, δραματικός μονόλογος
• ο χώρος, το σπίτι και ο χρόνος, μια νύχτα
• απουσία εξωτερικής δράσης, πέρα από τη βροχή
• ο ήχος μουρμουρίζει αδιάκοπα σι, σι, σι
• η μοναξιά οδηγεί σε άλλη "ανάγνωση" του ήχου, σε ένα συνεχές εσύ, εσύ, εσύ
• κίνδυνος να βουλιάξει σε ερημιά, μοναξιά, εσωστρέφεια
• αντίδραση απεμπλοκής από τη βροχή
• αναζήτηση ισορροπίας

Εκφραστική τόλμη, σύνδεση λέξεων (διαβάζω τη βροχή, αξημέρωτη ανάγκη, πρόθεση ναυαγισμένη, βραδύγλωσση βροχή, νοσταλγία δισύλλαβη, ένταση μονολεκτική), η ιδιαίτερη ανάγνωση του κόσμου ( ο ήχος της βροχής).