Δευτέρα 30 Απριλίου 2012

Η γενική


Η ΓΕΝΙΚΗ
Σε γενική τίθενται:
Α) Το αντικείμενο
1. Ρήματος μονόπτωτου:
Σὺ οὖν τῶν εἰρημένων μέμνησο.

2. Ρήματος δίπτωτου:
Ἔργων ἀγαθῶν τὴν βασιλείαν ἐνέπλησεν.

3. Απαρεμφάτου:
Οἱ νέοι συγγνώμης ἀξιοῦνται τυγχάνειν.

4. Μετοχής:
Εἰσὶν θεοὶ ἐπιμελούμενοι πάντων.

Β) Η γενική κατηγορηματική
Σόλων τῶν ἑπτὰ σοφῶν ἐκλήθη. (διαιρετική)

Γ) Το κατηγορούμενο υποκειμένου σε γενική
Ἐμοῦ τῆς Ἀσίας κυρίου ὄντος ἦκε πρὸς ἐμέ.

Δ) Η γενική απόλυτη μετοχή και το υποκείμενό της
Χειμῶνος ὄντος προσέβαλον τῷ τείχει.

Ε) Η μετοχή η συνημμένη στο κατά γενική αντικείμενο του ρήματος
Ἀκούω τινῶν λεγόντων ὡς συνεβουλήθησάν τινες αὐτὸν σωθῆναι.

Στ) Οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί όρου που βρίσκεται σε γενική
Βουλόμεθα τῆς κοινῆς εἰρήνης μετέχειν. (επιθετικός)

Ζ) Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί
Ὕμνοι θεῶν ἦσαν ἔπαινοι.
Οἱ ἄλλοι ὕστεροι ἡμῶν ἦσαν. (συγκριτική)

Η) Επιρρηματικοί προσδιορισμοί
Ἑσπέρας συνεδείπνουν αὐτῷ. (του χρόνου)
Ζηλῶ σε τοῦ πλούτου. (της αιτίας)

Θ) Προσδιορισμοί επιρρημάτων και επιφωνημάτων
Ποιεῖ τοῦτο πολλάκις τοῦ μηνός. (διαιρετική)
Μᾶλλον τῶν ἄλλων τὴν βασιλείαν τιμῶσιν. (συγκριτική)

Ι) Λέξεις που σχηματίζουν εμπρόθετους προσδιορισμούς με τις προθέσεις: ἀμφὶ, ἀντὶ, ἀπὸ, διά, ἐκ, ἐξ, ἐπί, κατά, μετά, παρά, περί, πρό, πρός, ὑπέρ, ὑπό.
Ἐκ παλαιοῦ ἐχθρός ἦν αὐτοῦ.
Εὐρυπτόλεμος ἔλεξεν ὑπέρ τῶν στρατηγῶν τάδε.  


Η Ονομαστική




Η ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
Σε ονομαστική τίθενται:
Α) Το υποκείμενο
1. Ρήματος προσωπικού:
Ο θεο τ τν νθρώπων διοικοσιν.

2. Μετοχής συνημμένης στο υποκείμενο του ρήματος:
νγε τν στρατείαν λκιβιάδης βουλόμενος τ Νικίᾳ ναντιοσθαι.

3. Απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία):
μαρτυρία πιστ μν δοξεν εναι.
Β) Το κατηγορούμενο του υποκειμένου
Γυνὴ γὰρ τῶν ὄντων ἐστὶ κάλλιστον.
Γ) Οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί όρου που βρίσκεται σε ονομαστική
1. επιθετικός: Κύλων ἦν Ἀθηναῖος ἀνήρ.

2. κατηγορηματικός: Ἐστράτευσαν ἅπαντες οἱ ξύμμαχοι.

3. παράθεση: Ἡγεῖτο Ἀρχίδαμος Λακεδαιμονίων βασιλεύς.

4. επεξήγηση: Ἀμφότερα δ’ ἦν αὐτοὺς τὰ πείθοντα, κέρδος καὶ δέος.

Δ) Η μετοχή η συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος.
Ὁ μὲν ταῦτ’ εἰπὼν ἐκαθέζετο.

Τρίτη 24 Απριλίου 2012

Κική Δημουλά -Τα πάθη της βροχής

Κική Δημουλά - Τα πάθη της βροχής




Μπορείτε να δείτε βιογραφικά στοιχεία για την ποιήτρια εδώ. 


Δείτε το έργο της ποιήτριας εδώ, στο σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού




Το ποίημα



Εν μέσω λογισμών και παραλογισμών
άρχισε κι η βροχή να λιώνει τα μεσάνυχτα
μ’ αυτόν τον πάντα νικημένο ήχο
σι, σι, σι.
Ήχος συρτός, συλλογιστός, συνέρημος,
ήχος κανονικός, κανονικής βροχής.
Όμως ο παραλογισμός
άλλη γραφή κι άλλην ανάγνωση
μού’ μαθε για τους ήχους.
Κι όλη τη νύχτα ακούω και διαβάζω τη βροχή,
σίγμα πλάι σε γιώτα, γιώτα κοντά στο σίγμα,
κρυστάλλινα ψηφία που τσουγκρίζουν
και μουρμουρίζουν ένα εσύ, εσύ, εσύ.
Και κάθε σταγόνα κι ένα εσύ,
όλη τη νύχτα
ο ίδιος παρεξηγημένος ήχος,
αξημέρωτος ήχος,
αξημέρωτη ανάγκη εσύ,
βραδύγλωσση βροχή,
σαν πρόθεση ναυαγισμένη
κάτι μακρύ να διηγηθεί
και λέει μόνο εσύ, εσύ, εσύ,
νοσταλγία δισύλλαβη,
ένταση μονολεκτική,
το ένα εσύ σαν μνήμη,
το άλλο σαν μομφή
και σαν μοιρολατρία,
τόση βροχή για μια απουσία,
τόση αγρύπνια για μια λέξη,
πολύ με ζάλισε απόψε η βροχή
μ’ αυτή της τη μεροληψία
όλο εσύ, εσύ, εσύ,
σαν όλα τ’ άλλα νά’ ναι αμελητέα
και μόνο εσύ, εσύ, εσύ.




ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Το ποίημα ανήκει στη συλλογή "Το λίγο του κόσμου" 1971. 
  • ενιαίο σύνολο, συνεχής ροή
  • οι στίχοι 14-34 με κόμμα, η ροή της πτώσης της βροχής
  • υπερβολικά σύντομοι και ολιγόλεξοι στίχοι
  • γοργός ρυθμός, εναλλαγή συναισθημάτων του ποιητικού υποκειμένου
ΕΝΟΤΗΤΕΣ

  • 1-6:ο ήχος της νυχτερινής βροχής
  • 7-27:η αλλοίωση του ήχου της βροχής, ο αντιθετικός σύνδεσμος Όμως στην αρχή του 7ου στίχου
  • 28-34:η απολύτρωση από τα συναισθήματα που προκάλεσε η βροχή)
ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

  • ποιητικό υποκείμενο, α' πρόσωπο
  • απουσία άλλης ανθρώπινης παρουσίας, το εσύ δηλώνει την έλλειψη
  • αφόρητη μοναξιά, δραματικός μονόλογος
  • ο χώρος, το σπίτι και ο χρόνος, μια νύχτα
  • απουσία εξωτερικής δράσης, πέρα από τη βροχή
  • ο ήχος μουρμουρίζει αδιάκοπα σι, σι, σι
  • η μοναξιά οδηγεί σε άλλη "ανάγνωση" του ήχου, σε ένα συνεχές εσύ, εσύ, εσύ
  • κίνδυνος να βουλιάξει σε ερημιά, μοναξιά, εσωστρέφεια
  • αντίδραση απεμπλοκής από τη βροχή
  • αναζήτηση ισορροπίας
Εκφραστική τόλμη, σύνδεση λέξεων (διαβάζω τη βροχή, αξημέρωτη ανάγκη, πρόθεση ναυαγισμένη, βραδύγλωσση βροχή, νοσταλγία δισύλλαβη, ένταση μονολεκτική), η ιδιαίτερη ανάγνωση του κόσμου ( ο ήχος της βροχής).



Δευτέρα 23 Απριλίου 2012

Κ. Γ. Καρυωτάκης - Βράδυ

Δείτε ένα αφιέρωμα της ΕΡΤ στον ποιητή εδώ


Για Βιογραφικά στοιχεία του ποιητή δείτε εδώ


Το ποίημα

Βράδυ


Τα παιδάκια που παίζουν στ' ανοιξιάτικο δείλι
μια ιαχή μακρυσμένη --
τ' αεράκι που λόγια με των ρόδων τα χείλη
ψιθυρίζει και μένει,
τ' ανοιχτά παραθύρια που ανασαίνουν την ώρα,
η αδειανή κάμαρά μου,
ένα τραίνο που θα 'ρχεται από μια άγνωστη χώρα,
τα χαμένα όνειρά μου,
οι καμπάνες που σβήνουν, και το βράδυ που πέφτει
ολοένα στην πόλη,
στων ανθρώπων την όψη, στ' ουρανού τον καθρέφτη,
στη ζωή μου τώρα όλη...


ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ανήκει στη συλλογή Ελεγεία και σάτιρες (1927). Είναι το τελευταίο ποίημα της Πρώτης Σειράς των Ελεγειών. (Δείτε επιπλέον στοιχεία στην ανάρτηση Σαν Δέσμη από τριαντάφυλλα).
Ακολουθεί το ύφος της ποιητικής τέχνης των νεοσυμβολιστών ποιητών, με μουσικότητα, ποιητικές εικόνες ρομαντικής χροιάς, υποβλητικές, ρευστές και μελαγχολικές καταστάσεις.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

  • τρεις τετράστιχες στροφές
  • ο 1ος και ο 3ος στίχος κάθε στροφής είναι παροξύτονος 14σύλλαβος, ο 2ος και ο 4ος είναι 7σύλλαβος παροξύτονος
  • πλεχτή ομοιοκαταληξία 1 με 3, 2 με 4
  • ο ποιητής σε α'πρόσωπο (η αδειανή κάμαρά μου, τα χαμένα όνειρά μου, στη ζωή μου όλη)
  • ρήματα (=παίζουν, ψιθυρίζει, μένει, ανασαίνουν, σβήνουν, πέφτει) σε ενεστώτα, στο παρόν
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ


  • περιγραφική αποτύπωση, η ώρα που σβήνει το ανοιξιάτικο δειλινό, βράδυ στην πόλη (εξωτερικό θέμα)
  • συνεχής ροή εικόνων:
1) παιδιά που παίζουν =μακρινός ήχος 
2) αεράκι που ψιθυρίζει λόγια μέσα από τα χείλη των ρόδων (προσωποποίηση) =ήχος και άρωμα
3) ανοικτά παράθυρα που ανασαίνουν την ώρα ( προσωποποίηση και μεταφορά)
4) ήχος τραίνου που έρχεται από μια άγνωστη μακρινή χώρα
5) ήχος από καμπάνες που λίγο λίγο σβήνει
6) το σκοτάδι σκεπάζει την πόλη και τους ανθρώπους, σβήνει τον καθρέφτη του ουρανού

Οι αυτόνομες εικόνες κατακλύζουν την ψυχή του ποιητή. Εικόνα και συναίσθημα αλληλεπιδρούν.
Άδεια ζωή με σκοτάδι και χαμένα όνειρα.
Η φύση δεν παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, το περιβάλλον είναι αστικό.


Κ. Γ. Καρυωτάκης -Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα


Μπορείτε να δείτε βιογραφικά στοιχεία για τον Κ.Γ. Καρυωτάκη εδώ


Φωτογραφίες του ποιητή



Το ποίημα

Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα
είδα το βράδυ αυτό.
Κάποια χρυσή, λεπτότατη
στους δρόμους ευωδιά.
Και στην καρδιά
αιφνίδια καλοσύνη.
Στα χέρια το παλτό,
στ' ανεστραμμένο πρόσωπο η σελήνη.
Ηλεκτρισμένη από φιλήματα
θα 'λεγες την ατμόσφαιρα.
Η σκέψις, τα ποιήματα,
βάρος περιττό.
Έχω κάτι σπασμένα φτερά.
Δεν ξέρω καν γιατί μας ήρθε
το καλοκαίρι αυτό.
Για ποιον ανέλπιστη χαρά,
για ποιες αγάπες
για ποιο ταξίδι ονειρευτό.



Εισαγωγικά στοιχεία

Ο ποιητής δημοσίευσε τρεις ποιητικές συλλογές:
  • Ο πόνος του ανθρώπου και των πραμάτων 1919
  • Νηπενθή 1921
  • Ελεγεία και Σάτιρες 1927
Η τελευταία συλλογή χωρίζεται σε δύο ενότητες

1) Ελεγεία, που έχει τρία μέρη: Πρώτη Σειρά (21 ποιήματα), Δεύτερη Σειρά (13 ποιήματα) και Ηρωική Τριλογία (3 ποιήματα). Το ποίημα του σχολικού βιβλίου Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα ανήκει στην ενότητα Ελεγεία και είναι το τρίτο ποίημα της Δεύτερης Σειράς.

Ο Καρυωτάκης 21 Ιουλίου 1928, λίγους μήνες μετά τη δημοσίευση της συλλογής αυτοκτονεί σε παραλιακή τοποθεσία της Πρέβεζας.

Ανήκει στους νεο  -συμβολιστές ποιητές της δεκαετίας του 1920 και μαζί με τον Καβάφη θεωρείται πρόδρομος της νεοτερικής ποίησης και του ποιητικού μοντερνισμού στην Ελλάδα. Είναι ένας ποιητής στο μεταίχμιο, ανάμεσα στην παραδοσιακή ποίηση και στο μοντερνισμό. 
Στην ποίηση του χρησιμοποιεί μέτρο, ομοιοκαταληξία, στροφές. Ωστόσο, έχει ελεύθερο σχετικά στίχο, τολμηρά θέματα και ιδιαίτερη ποιητική γλώσσα.


ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

  • δυο στροφές ή ενότητες
  • η πρώτη ενότητα μεγαλύτερη -12 στίχοι
  • η δεύτερη ενότητα -6 στίχοι
  • ιαμβικό μέτρο
  • άτακτη ομοιοκαταληξία
  • ελευθερωμένος στίχος
  • συχνοί διασκελισμοί
  • εκφραστική τόλμη
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΣΤΡΟΦΗ
  • α' πρόσωπο ίδα), όραση
  • ζει και βιώνει ατμόσφαιρα (το βράδυ αυτό)
  • θέμα:τι νιώθει το υποκείμενο όταν τον τυλίγει η ατμόσφαιρα;
  • ως άρωμα (όσφρηση) από δέσμη τριαντάφυλλα, παρομοίωση, ερωτική προδιάθεση
  • λεπτότατη ευωδία διάχυτη στους βραδυνούς δρόμους
  • αιφνίδια καλοσύνη, πλημμυρίζει την καρδιά
  • οδοιπορούσε με παλτό στο χέρι και μάτια στη σελήνη (έντονος ερωτισμός, η σελήνη ως σύμβολο, πανσέληνος, φεγγάρι, φεγγαρόφως)
  • άρα οι δύο τελευταίοι στίχοι είναι σχόλιο, απαξιώνεται η ποίηση και υπερτιμάται η ζωή


ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΤΡΟΦΗ

  • ανατροπή, πεσμένη ψυχική διάθεση, ήττα
  • πλάγιες προτάσεις από το Δεν ξέρω καν, κατάσταση άγνοιας και απορίας
  • δεν υπάρχει νόημα στη ζωή
Επίσης 
  • παλτό χειμώνας - καλοκαίρι, ο χρόνος που μεσολαβεί, ένα κενό διάστημα χρόνου
  • η εμπειρία που έζησε, έφυγε, ήταν σύντομη, χάθηκε
  • θέση στην πρώτη στροφή -άρση στη δεύτερη


Επανάληψη Οδύσσειας στην Εισαγωγή

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ

1. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια είναι 


α) τραγωδίες, β) κωμωδίες, γ) έπη.


2. Σωστό -  Λάθος:


α. το θέμα της Οδύσσειας είναι ο νόστος του Οδυσσέα
β. το θέμα της Ιλιάδας είναι ο Τρωϊκός πόλεμος
γ. νόστος σημαίνει ταξίδι
δ. τα γεγονότα της Οδύσσειας αναφέρονται στον 8ο αιώνα π.Χ.


3. Σε ποιους αναφέρεται καθεμία από τις παρακάτω πληροφορίες, στους αοιδούς ή τους ραψωδούς;


α. επαγγελματίες τραγουδιστές που τραγουδούσαν τα έπη
β. κρατούσαν ένα ραβδί, σύμβολο εξουσίας δοσμένης από τους θεούς
γ. κρατούσαν ένα μουσικό όργανο (φόρμιγγα, κιθάρα)
δ. ζούσαν στις αυλές των βασιλιάδων και στα σπίτια των ευγενών
ε. ποιητές που απάγγελναν τα έπη
στ. ταξίδευαν από τόπο σε τόπο


4. Να γράψετε στη σωστή στήλη τις παρακάτω αφηγηματικές ενότητες:


Α 1-53, α 26-108, ε 311-420, Γ 121-244, Ι 225-431, π 185-336


Οδύσσεια                                            Ιλιάδα












5. Συμπλήρωσε τα κενά:


α. Τα γεγονότα της Οδύσσειας διαρκούν ..............χρόνια.
β. Ο ποιητής όμως τα εντάσσει σε...................μέρες.
γ. Ο Οδυσσέας απουσιάζει από την Ιθάκη συνολικά.................χρόνια.


6. Συμπλήρωσε τα κενά:


α. Το ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέα στην πατρίδα του, την Ιθάκη, ξεκινά από την ................
β. Ο Όμηρος όμως αρχίζει την αφήγηση από το ..................της ....................
γ. Ο Όμηρος δηλαδή αρχίζει την ιστορία από τη...............
δ. Η τεχνική αυτή ονομάζεται ..........................
ε. Τις προηγούμενες περιπέτειες του Οδυσσέα θα τις αφηγηθεί ο ................... στους .....................
στ. Αυτή η αφήγηση μέσα στην αφήγηση ονομάζεται ................................



Κυριακή 22 Απριλίου 2012

Έρμαν Έσε - Ο λύκος

Τα βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα μπορείτε να τα δείτε εδώ

Επίσης δείτε κάποια στοιχεία για το έργο του εδώ

Το απόσπασμα του σχολικού βιβλίου προέρχεται από το βιβλίο του συγγραφέα " Η πόλη των ξένων στο νότο"
Αφόρμηση
Αν θα παρομοιάζαμε έναν άνθρωπο με λύκο, ποια χαρακτηριστικά του θα μας οδηγούσαν στο συγκεκριμένο ζώο;

1η ενότητα :1η παράγραφος: ο παγετός


  • ποιοι υφίστανται τις συνέπειες του παγετού;
  • ποια ρήματα χρησιμοποιεί για τα βουνά και το φεγγάρι;

προσωποποίηση : λειτουργία > ζωντάνια, παραστατικότητα
  • πότε αφηγείται και πότε περιγράφει; Η αφήγηση στηρίζεται στο ρήμα, η περιγραφή στο επίθετο
  •  που έχουμε περιγραφή και που αφήγηση στην πρώτη παράγραφο
  • τι μας χρειάζεται η περιγραφή
2η ενότητα: 2η + 3η παράγραφος : η αγέλη των ζώων
  •  αντιθέσεις (άλλα ζώα – λύκοι, μέρα – νύχτα)
  • εικόνες (εντοπίζουμε τις ακουστικές εικόνες του κειμένου που έχουν να κάνουν με το χαρακτηριστικό ήχο των λύκων)
  • ποια πορεία ακολουθεί η ιστορία μας (άψυχα- ζώα – αγέλη λύκων)
  • κλιμάκωση: ο συγγραφέας ακολουθεί μια τέτοια πορεία για να επικεντρωθεί τελικά στον ήρωά του.

3η ενότητα: 4η + 5η παράγραφος: ένα μικρό τμήμα απομακρύνεται



  • κλιμάκωση (αγέλη λύκων – ένα τμήμα – τρεις λύκοι – ένας λύκος) 
  • αποτέλεσμα κλιμάκωσης: κλιμακώνει το ενδιαφέρον των αναγνωστών, κλιμακώνει την αγωνία, προοικονομεί το τέλος
  • ο λύκος θα επιζήσει;
Προοικονομία: τεχνική με την οποία ο συγγραφέας προετοιμάζει τις επόμενες σκηνές
Προσήμανση: τεχνική με την οποία ο συγγραφέας μας αφήνει να καταλάβουμε τι θα συμβεί στο τέλος
  •  το τελευταίο κομμάτι της τέταρτης παραγράφου χωρίς να διαβάζουμε τη λέξη λύκος. Θα μπορούσε αυτό το απόσπασμα να αναφέρεται σε έναν άνθρωπο;
  • στόχος του συγγραφέα να παρουσιάσει το λύκο σαν έναν δραπέτη πεινασμένο που κλέβει για να επιβιώσει.

4η ενότητα: 6η + 7η παράγραφος: η καταδίωξη


Όσο προχωράμε τόσο γίνεται πιο σίγουρο το τέλος. Στόχος δεν είναι η έκπληξη αλλά η ένταση της αγωνίας

  •  συγκρίνουμε τις παραγράφους της καταδίωξης με την 1η παράγραφο, που έχουμε μεγαλύτερες προτάσεις; (καταδίωξη: μικρές προτάσεις, κοφτός λόγος, αγωνία, ένταση)
  • μορφή και περιεχόμενο πηγαίνουν μαζί
  • το φεγγάρι αλλάζει χρώμα. Γιατί;

5η ενότητα: 8η + 9η παράγραφος : ο θάνατος του λύκου
  • ποια στάση κρατούν οι άνθρωποι; Πόσο δικαιολογημένη είναι;
  • Ποια στάση κρατά ο συγγραφέας; Δηλώνεται; Ο τρόπος που αντιμετωπίζει το λύκο σε όλο το αφήγημα, οι περιγραφές του, τα επίθετα που χρησιμοποιεί, το τέλος που δείχνει την αδιαφορία των κατοίκων , μας αφήνουν να καταλάβουμε την στάση του Έσσε.

Σύνθεση


  • Ποια συναισθήματα μας άφησε η ιστορία του λύκου;
  • Πώς ο συγγραφέας προσπάθησε να μας καθοδηγήσει;

Ερωτήσεις


  • Ποιες φράσεις προσημαίνουν το θάνατο του λύκου;
  • Βρείτε στη 5η παράγραφο τις περιγραφές και τη λειτουργία τους
  • Γιατί ο σεβασμός των νεκρών αποτελεί στοιχείο πολιτισμού;

Εντίτα Μόρρις - Τα λουλούδια της Χιροσίμα

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Κ. Π. Καβάφης - Θερμοπύλες

Θερμοπύλες
Κ.Π.Καβάφης

Τα βιογραφικά στοιχεία του ποιητή εδώ







Στόχοι: 

  • Να συζητήσουμε για το πρότυπο του αγωνιζόμενου ανθρώπου που προβάλλεται μέσα από το ποίημα.
  • Να ερευνήσουμε τις επιλογές που κάνει ο ποιητής για να φτιάξει ένα άρτιο ποίημα.
  • Να αναζητήσουμε μορφές πολύπλευρου αγώνα 
Είναι χρήσιμο να εξετάσουμε την ιστορία των Θερμοπυλών εδώ

Ο Καβάφης γράφει ένα ποίημα για τη θυσία των Θερμοπυλών; 


Αναζητά στην ιστορία το πλαίσιο, το γνωστό παράδειγμα για να μιλήσει για πράγματα που αφορούν όλους τους ανθρώπους και όλες τις εποχές αλλά και πολλές περιστάσεις πέρα από τις συγκεκριμένες του ιστορικού γεγονότος.  Επομένως τα ιστορικά στοιχεία παίρνουν τη μορφή συμβόλου.
  • Θερμοπύλες: η αντίσταση, ο αγώνας, το δύσκολο σημείο στο οποίο άνθρωπος αποφασίζει να υπερασπιστεί τις αξίες και τα ιδανικά του γνωρίζοντας ότι αυτή του η πράξη έχει αντίτιμο την ίδια του τη ζωή.
  • Εφιάλτης: ο προδότης, ο άνθρωπος που θα βάλει το προσωπικό συμφέρον πάνω από το συλλογικό, η αιτία που θα καταβάλλει τελικά τον αγωνιζόμενο άνθρωπο
  • Μήδοι: οι εχθροί, οι δυσκολίες, τα μεγάλα και προβλήματα της ζωής.
  • Ποιο όνομα λείπει από το ιστορικό γεγονός; Οι Σπαρτιάτες και ίσως ο Λεωνίδας. 

Το ενδιαφέρον του ποιητή στρέφεται λοιπόν στη θυσία και όχι στα πρόσωπα. Μάλιστα ο πληθυντικός μας αναγκάζει να ξεχάσουμε τελείως και τον αρχηγό τους που έχει συνδέσει το όνομά του με τις Θερμοπύλες. Ο Καβάφης μιλάει για ανώνυμους καθημερινούς ανθρώπους που επιλέγουν να θυσιάσουν τη ζωή τους για να υπερασπιστούν τις αξίες τους.


  • Λέξεις που επαναλαμβάνονται:Τιμή , γενναίοι, προβλέπουν , τέλος.
  • Τιμή: τι σημαίνει αποδίδω τιμή σε κάποιον ;σεβασμός, έπαινος, πρότυπο, καθολική αποδοχή, ηθική αξιολόγηση
Το ποίημα μας έχει λοιπόν τη μορφή ενός ύμνου, αλλά επειδή το ενδιαφέρον του δεν επικεντρώνεται στο γεγονός παίρνει τον χαρακτήρα ενός διδακτικού κειμένου, το οποίο προβάλλει ένα πρότυπο ζωής αλλά και την στάση που πρέπει να κρατούν οι υπόλοιποι απέναντι σ’ αυτούς που το επιλέγουν.

  • περίοδοι στο ποίημα : παρατηρούμε ότι το ποίημα αποτελείται από τρεις περιόδους.(1-2, 3-10, 11-14)
  1. 1-2 : επιγραμματικά όλο το ποίημα, η ανάπτυξη του τίτλου, η επικεφαλίδα. Ήδη τα έχει πει όλα ο Καβάφης. Μένουμε ξανά στον πληθυντικό, στην ανωνυμία, στην ευρύτητα της λέξης «ζωής» Και τέλος στα δύο ρήματα: Όρισαν και φυλάγουν. Μπορεί το «και» εδώ να έχει τη σημασία του «να»: όρισαν να φυλάγουν. Γιατί όμως ο Καβάφης επιλέγει το και; Δύο διαφορετικές καταστάσεις, η θεωρία και η πράξη : οι άνθρωποι οι οποίοι πιστεύουν στον αγώνα για την υπεράσπιση των αξιών τους και αυτοί οι οποίοι αγωνίζονται καθημερινά. Τιμή πρέπει και στους δύο. τιμή πρέπει σ’ αυτούς που κάνουν και τα δύο. το και λοιπόν συνδέει τα δύο ρήματα και φτιάχνει ένα πρότυπο ζωής. Τιμή θα πρέπει να αποδίδουμε στους ανθρώπους που αυτά που πιστεύουν τα κάνουν και πράξη. Μάλιστα το και είναι επιδοτικό. Και επιπλέον, όχι μόνο… αλλά και . Όχι μόνο όρισαν αλλά και φυλάγουν.
  2. 3-10. : γιατί ο ποιητής επιλέγει τις άνω τελείες για να χωρίσει τις προτάσεις του; Μπορούμε να πούμε ότι η άνω τελεία δεν κόβει πλήρως το νόημα. Επομένως όλο αυτό το κομμάτι αναφέρεται στο ίδιο θέμα.  Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που επιλέγει ο Καβάφης να προβάλει αυτών που υπερασπίζονται Θερμοπύλες. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Δεν μιλάμε για τέσσερα διαφορετικά πρότυπα ζωής αλλά για ένα που τα συνδυάζει όλα. Πρώτο χαρακτηριστικό: Συνειδητή απόφαση και όχι χρέος. Οι Σπαρτιάτες πολεμούσαν από χρέος προς στους νόμους της πατρίδας και όχι από το φόβο του δυνάστη βασιλιά. Αυτό τους έκανε πιο γενναίους. Ο Καβάφης όμως βλέπει και στο χρέος , στο καθήκον, πάλι έναν φόβο, μια δουλεία. Ας θυμηθούμε το «ή ταν ή επί τας». Κάθε μορφή ανελευθερίας περιορίζει την αξία της θυσίας. «ποτέ!» η θυσία και ο αγώνας έχει αξία μόνο όταν στηρίζεται στην ελεύθερη και συνειδητή επιλογή. Δεύτερο χαρακτηριστικό: Δικαιοσύνη αλλά και ευσπλαχνία. Οι Σπαρτιάτες χλεύαζαν όσους δεν τα κατάφερναν να επιδείξουν το ίδιο θάρρος με αυτούς. Η παντοτινή διαπόμπευση περίμενε τον ρίψασπι και την οικογένειά του. Ο Καβάφης δε ζητά κάτι τέτοιο. Ξέρει ότι οι άνθρωποι έχουν αδυναμίες, ξέρει ότι είναι δύσκολο να τις ξεπεράσουν, επομένως δε ζητά τιμωρούς, αλλά φωτεινά παραδείγματα που θα ξυπνήσουν και στους άλλους τη φλόγα του αγώνα. Τρίτο χαρακτηριστικό: Ο αγώνας αξίζει σε κάθε μορφή του και με κάθε αποτέλεσμα. Έχουμε ήδη σημειώσει την επανάληψη της λέξης «γενναίοι». Μας τραβά λοιπόν την προσοχή. Ξέρουμε τη σημασία του που ταιριάζει απόλυτα με το πλαίσιο του ποιήματος. Απ’ το ιδιαίτερο περιεχόμενο της πρότασης μπορούμε να προσθέσουμε στην έννοια της λέξης και τη σημασία του γενναιόδωρου. Υπάρχει βέβαια και μια αντίθεση : πλούσιοι και φτωχοί: σε κάθε περίσταση. Μπορούμε ακόμα να παρατηρήσουμε ότι η λέξη γενναίοι επαναλαμβάνεται στην αρχή και στο τέλος της πρότασης. = σχήμα κύκλου. Ο Καβάφης πάλι έχει στο νου του τις αδυναμίες του ανθρώπου. Οι άνθρωποι δεν έχουν πάντοτε την ίδια θέληση, τις ίδιες δυνάμεις , δεν ξεκινούν από τις ίδιες προϋποθέσεις. Μπορούν όμως και υπό αυτές τις συνθήκες να αγωνιστούν , να συμβάλλουν όσο μπορούν στο κοινό καλό. Ο Καβάφης λοιπόν δεν είναι ένας άτεγκτος κριτής. Κάνει τις υποχωρήσεις του: εις μικρόν, όσο μπορούνε. Τέταρτο χαρακτηριστικό: Η επιείκεια. Οι αγωνιστές πρέπει να κρατήσουν άμεμπτη στάση «πάντοτε», δεν μπορεί να είναι επιεικείς απέναντι στον εαυτό τους, αλλά οφείλουν να είναι επιεικείς απέναντι στους άλλους.
Το ρήμα έχει αντικατασταθεί με τις μετοχές:Κινούντες, συντρέχοντες, ομιλούντες, ψευδομένους. Όταν λείπουν τα ρήματα γινόμαστε πιο επιγραμματικοί, πιο λακωνικοί, πιο απόλυτοι στις εκφράσεις μας. Προσέχουμε την εισαγωγή του ποιήματος «θυμίζει αρχαίο επίγραμμα». Οι μετοχές μας τώρα είναι τροπικές. Και είναι φυσιολογικό αφού ο Καβάφης μας δείχνει τον τρόπο του άξιου προς τιμήν ανθρώπου.
Αυτοί που αγωνίζονται ακόμα κι αν ξέρουν το αποτέλεσμα. 

Είναι εύκολο να εντοπίσουμε την έμφαση που δίνει ο Καβάφη σ’ αυτό το τελευταίο στοιχείο. Όχι μόνο το βάζει τελευταίο, όχι μόνο ξεκινάει καινούρια πρόταση, αλλά φτιάχνει ξεχωριστή στροφή. Και μάλιστα με ρήματα και όχι με μετοχές: Προβλέπουν, φανεί, διαβούνε.
Ήδη το «και» και το «περισσότερη» στην αρχή της στροφής μας έχουν δείξει τη πρόθεση του ποιητή. Θα μας μιλήσει για ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό , αυτό που διακρίνει περισσότερο τον αγωνιζόμενο άνθρωπο, αυτό που τον κάνει ήρωα. Η γνώση του θανάτου. Ήρωας λοιπόν είναι αυτός που ξέρει ότι δεν θα τα καταφέρει , ότι οι δυσκολίες είναι ανυπέρβλητες και το τέλος του είναι προδιαγεγραμμένο. Και όμως και σ’ αυτήν την περίπτωση δεν παραδίδονται αλλά συνεχίζουν τον αγώνα τους μέχρι τέλους.

Ανακεφαλαίωση:



  • Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο;
  • Ποιο είναι το πρότυπο του ανθρώπου που προβάλλεται;
Διαθεματική εργασία
Θερμοπύλες
  • Ιστορία: ψάξτε στην ιστορία να βρείτε ανάλογες ιστορίες με αυτήν των Θερμοπυλών
  • Φυσική: ποιο φυσικό φαινόμενο παρατηρείται στην περιοχή των Θερμοπυλών; Βρείτε πληροφορίες για αυτό το φαινόμενο
  • Γλώσσα: ο Εφιάλτης έχει περάσει στη γλώσσα μας ως λέξη με τη σημασία του προδότη. Βρείτε και άλλα ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα που το όνομά του έχει αποκτήσει και μια άλλη ιδιαίτερη σημασία.
  • Λογοτεχνία. Ο Καβάφης και η Σπάρτη. Συγκεντρώστε τα ποιήματα του Καβάαφη που αναφέρονται στην Σπάρτη

Αντουάν ντε Σαιντ - Εξυπερυ - Ο μικρός πρίγκηπας και η αλεπού

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Γιάννης Μαγκλής - Γιατί;

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Δημήτρης Μίγγας - Η τρίπλα των ονείρων

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Ηλίας Βενέζης - Η επιστροφή του Αντρέα

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Νίκος Καζαντζάκης - Μια Κυριακή στην Κνωσό

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Άντον Τσέχωφ - Ένας αριθμός

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Διδώ Σωτηρίου - Όταν πρωτοκατέβηκα στη Σμύρνη

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Κλέφτικο -Του Βασίλη

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Γρηγόριος Ξενόπουλος -Κάποια Χριστούγεννα

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Ναζίμ Χικμέτ - Νανούρισμα στο γιο μου

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Άννα Φράνκ - Από το ημερολόγιο της Άννας Φράνκ

ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Τα πνεύματα και η χρήση τους

Τα πνεύματα


Κάθε λέξη που αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο ή από το σύμφωνο ρ παίρνει πάνω σε αυτό ένα ιδιαίτερο σημάδι, που λέγεται πνεύμα.
Τα πνεύματα είναι δύο, η ψιλή (ἀ) και η δασεία (ἁ):

  • ἀήρ, εἰκὼν
  • ἁγνός, εὑρίσκω, ῥέω
Από τις λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο οι περισσότερες παίρνουν ψιλή.


Δασύνονται:


1) Οι λέξεις που αρχίζουν από υ ή από ρ

  • ὑβρίζω
  • ῥοδον
2) Τα άρθρα:

  • και ἡ 
  • οἱ και αἱ 

3) Οι δεικτικές αντωνυμίες:

  • ὅδε, ἥδε
  • οἵδε, αἵδε
  • οὗτος, αὕτη
4) Οι αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα (εκτός από τα ἔνθα, ἔνθεν):

  • ὅς, ἥ, ὅ κτλ
  • ὅπου, ὅθεν κτλ
5) Οι τύποι της προσωπικής αντωνυμίας ἡμεῖς, ἡμῶν κτλ ὑμεῖς, ὑμῶν κτλ οὗ, οἷ, ἑ  και οι αντωνυμίες ἕτερος, ἑκάτερος, ἕκαστος και οι λέξεις που σχηματίζονται από αυτές:



  • ἡμέτερος, ἑαυτοῦ, ἑτέρωθεν, έκάστοτε κτλ
6) Οι σύνδεσμοι:


  • ἕως, ἡνίκα, ἵνα, ὅμως, ὁπότε, ὅπως, ὅτε, ὅτι, ὡς, ὥστε



7) Τα αριθμητικά εἷς, ἕν, ἕξ, ἑπτά, ἑκατόν και τα παράγωγα από αυτά:


  • ἕνδεκα, ἑξακόσιοι, ἑβδομήκοντα, ἑκατοντάκις
8) Οι ακόλουθες λέξεις και όσες είναι παράγωγες από αυτές ή σύνθετες με α' συνθετικό τις λέξεις αυτές:

Α) ἁβρός, ἅγιος, ἁγνός, ᾌδης, ἁδρός, ἁθρόος, αἷμα, Αἷμος, αἱρέω -ῶ, αἱ ἁλαὶ (=η αλυκή), ἅλας, Ἁλιάκμων, γενική:-ονος, Ἁλίαρτος, ἁλιεύω, Ἁλικαρνασσός, ἅλις (=αρκετά), ἁλίσκομαι, ἅλωσις, ἅλλομαι (=πηδώ), Ἁλόννησος, ἁλουργίς, γενική:-ίδος, ὁ ἅλς, τοῦ ἁλός (=αλάτι, συχνά στον πληθυντικό οἱ ἅλες), ἡ ἅλς, γενική:τῆς ἁλός (=θάλασσα), ἁλτήρ, πληθυντικός: ἁλτῆρες, ἅλυσις, ἡ ἅλως (= αλώνι), ἅμα, ἅμαξα, ἁμαρτάνω, ἅμιλλα, ἅμμα (=δέσιμο, κόμπος, από το ἅπτω), ἁνύτω (αλλά και ἀνύ (τ)ω), ἁπαλός, ἅπαξ, ἁπλοῦς, ἅπτω, ἅπτομαι, ἅρμα, ἁρμόζω, ἁρμονία, ἁρμός, ἅρπαξ, ἁρπάζω, ἁφή, ἁψίκορος, ἁψίς, γενική : τῆς ἁψίδος.

Ε) Ἑβραῖος, τὸ ἕδος (=θρόνος, ναός, άγαλμα), ἕδρα, ἑδώλιον, ἕζομαι (=κάθομαι), εἱλόμην ( αόριστος β' του αἱροῦμαι), εἵμαρται, εἱμαρμένη, εἵργνυμι και εἱργνύω (=εμποδίζω την έξοδο, κλείνω μέσα, ενώ εἴργω =εμποδίζω την είσοδο, αποκλείω έξω), εἱρκτή (=φυλακή), Ἑκάβη, ἑκάς (=μακριά), Ἑκάτη, ἑκών, Ἑλένη, Ἑλικών (τοῦ Ἑλικῶνος), ἡ ἕλιξ (τῆς ἕλικος), ἑλίττω (-= τυλίγω,στρέφω), ἕλκος, ἕλκω, Ἑλλάς, Ἕλλην, ἡ ἕλμινς (τῆς ἕλμινθος = σκουλήκι των εντέρων), τὸ ἕλος, ἕνεκα και ἕνεκεν, ἑξῆς, ἕξω, (μέλλοντας του ρήματος ἔχω), ἑορτή, ἕρκος (=φραγμός), ἕρμα, ἑρμηνεύω, Ἑρμῆς, ἕρπω, ἑσπέρα, ἕσπερος, ἑσπόμην (αόριστος β' του ρήματος ἕπομαι), ἑστιάω -ῶ, ἐταῖρος, ἕτοιμος και ἑτοῖμος, εὑρίσκω, ἑφθός (=βραστός, για τα μέταλλα = καθαρισμένος με φωτιά, καθαρός), ἕψω (=βράζω), ἕωλος (=παλιός, όχι πρόσφατος) ἡ ἑώς (=η   αυγή, το πρωί)


Η) Ἥβη, ἡγέομαι - ἡγοῦμαι, ἥδομαι, ἥκιστα, ἥκω, ἧλιξ (=συνομήλικος, σύντροφος), Ἡλιαῖα, ἥλιος, ἧλος (=καρφί), ἡμέρα, ἥμερος, ἡμι-(αχώριστο μόριο) πχ. ἡμίθεος, ἡ ἡνία και τὰ ἡνία (=χαλινός και χαλινάρια), ἧπαρ, Ἥρα, Ἡρακλῆς, Ἡρόδοτος, ἥρως, Ἡσίοδος, ἥσυχος, ἧττα, ἡττάομαι - ἡττῶμαι, ἥττων, Ἥφαιστος.


Ι) ἱδρύω, ἱδρώς, ἱέραξ, ἱερός, ἵημι, ἱκανός, ἱκέτης, ἱκνέομαι - ἱκνοῦμαι, ἱλάσκομαι, ἱλαρός, ἵλεως, ἱμάς, ἱμάτιον, ἵμερος (=πόθος), ἵππος, ἵπταμαι, ἵστημι, ἱστός, ἱστίον, ἱστορία, ἱστορέω - ἱστορῶ, ἵστωρ τοῦ ἵστορος (=έμπειρος, γνώστης).


Ο) ὁδός, ὁλκάς (=πλοίο που ρυμουλκείται, φορτηγό), ὁλκή (=έλξη, εισπνοή, βάρος), ὁ ὁλκός (=μηχάνημα με το οποίο έσερναν τα πλοία, λουρί, χαλινός, τροχιά, αυλάκι) ὅλμος, ὅλος, ὁρμαθός, ὁρμή, ὁ ὅρμος, ὁ ὅρος, τὸ ὅριον, ὁρίζω, ὁράω - ὁρῶ, ὅσιος.


Ω) ὥρα, ὡραῖος, ὥριμος.

Πέμπτη 19 Απριλίου 2012

Άτονες λέξεις

Δέκα μονοσύλλαβες λέξεις της αρχαίας ελληνικής δεν παίρνουν τόνο και γι' αυτό λέγονται άτονες λέξεις. Αυτές είναι:


1) τα άρθρα ὁ, ἡ, οἱ, αἱ


2) οι προθέσεις εἰς, ἐν ἐκ ή ἐξ


3) τα μόρια εἰ, ὡς, οὐ ή οὐκ ή οὐχ

Ειδικοί κανόνες τονισμού

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: 

Στην Αρχαία ελληνική το άρθρο, το ουσιαστικό, το επίθετο, η αντωνυμία και η μετοχή σχηματίζουν τύπους που λέγονται πτώσεις. Γι' αυτό τα πέντε αυτά κλιτά μέρη του λόγου λέγονται πτωτικά.
Οι πτώσεις στην αρχαία ελληνική γλώσσα είναι πέντε:η ονομαστική, η γενική, η δοτική, η αιτιατική και η κλητική.


ΕΙΔΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

1) Η ασυναίρετη ονομαστική, αιτιατική και κλητική των πτωτικών, όταν τονίζεται στη λήγουσα, κανονικά παίρνει οξεία:
  • ὁ ποιητής, τὸν ποιητήν, ὦ ποιητά
  • οἱ ποιηταί, τοὺς ποιητάς, ὦ ποιηταί
  • ἡ φωνή, τὴν φωνήν, ὦ φωνή
  • αἱ φωναί, τάς φωνάς, ὦ φωναί
ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ

Παίρνουν περισπωμένη αντίθετα με τον κανόνα, αν και δεν προκύτπουν από συναίρεση:

α) οι μονοσύλλαβοι τύποι της ονομαστικής, αιτιατικής και κλητικής που έχουν χαρακτήρα ι, υ, (ου, αυ):
  • ὁ κῖς, τὸν κῖν, ὤ κῖ - τοὺς κῖς ( =το σκουλήκι του ξύλου και του σιταριού, πηγή:Λεξικό Hofmann).
  • ἡ δρῦς, τὴν δρῦν, ὦ δρῦ -τὰς δρῦς (=η βελανιδιά)
  • ὁ βοῦς, τὸν βοῦν, ὦ βοῦ  - τοὺς βοῦς (=το βόδι)
  • ἡ γραῦς, τὴν γραῦν, ὦ γραῦ (=η γριά)
β) η αιτιατική πληθυντικού των ονομάτων σε -ὺς (γεν. -ὺος), αν τονίζεται στη λήγουσα:
  • τοὺς ἰχθῦς ( ὁ ἰχθύς, τοῦ ἰχθύος, =το ψάρι)
  • τὰς κλιτῦς (ἡ κλιτύς, τῆς κλιτύος, = η κατηφόρα, πλευρά λόφου)
  • τὰς Ἐρινῦς (ἡ Ἐρινύς, τῆς Ἐρινύος = η θεότητα - τιμωρός των κακών πράξεων, η κατάρα)
γ) η ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού των ουδετέρων πῦρ και οὔς
  • τὸ πῦρ (τοῦ πυρός), ὦ πῦρ (=η φωτιά)
  •  τὸ οὖς (τοῦ ὠτός), ὦ οὖς (= το αυτί)
δ) η ονομαστική και κλητική ενικού του θηλυκού ἡ γλαῦξ (=η κουκουβάγια), τῆς γλαυκός
  • ἡ γλαῦξ, ὦ γλαῦξ
ε) η κλητική ενικού των ονομάτων σε  - εύς:
  • ὦ βασιλεῦ (ὁ βασιλεὺς)
  • ὦ βαφεῦ (ὁ βαφεὺς)
  • ὦ γονεῦ (ὁ γονεὺς)
Ομοίως τα ονόματα: ὁ γραμματεὺς, ὁ ἱερεὺς, ὁ κουρεὺς, ὁ χαλκεὺς

2) Η μακροκατάληκτη γενική και δοτική των πτωτικών, όταν τονίζεται στη λήγουσα, παίρνει περισπωμένη:
  • τοῦ ποιητοῦ, τῷ ποιητῇ, τῶν ποιητῶν, τοῖς ποιηταῖς
  • τῆς φωνῆς, τῇ φωνῇ, τῶν φωνῶν, ταῖς φωναῖς
  • αὐτοῦ, αὐτῆς, αὐτῷ, αὐτῇ, αὐτῶν, αὐτοῖς, αὐταῖς
 ΕΞΑΙΡΕΣΗ

Φυλάσσει σε όλες τις πτώσεις τον ίδιο τόνο που έχει η ονομαστική του ενικού και στην ίδια συλλαβή:
  • ὁ λεώς, τοῦ λεώ, τῷ λεῴ
3) Στα πτωτικά, όπου τονίζεται η ονομαστική του ενικού, εκεί τονίζονται και οι άλλες πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού, εκτός αν εμποδίζει η λήγουσα:
  • λέων, λέοντος, λέοντες, ΑΛΛΑ λεόντων (όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται)
  • ἄρρην, ἄρρενος, ἄρρενες ΑΛΛΑ ἀρρένων
  • ἕκαστος, ἕκαστον, ἕκαστοι ΑΛΛΑ ἑκάστου, ἑκάστων, ἑκάστους
  • ὁ λύων, τοῦ λύοντος, οἱ λύοντες ΑΛΛΑ τῶν λυόντων
ΕΞΑΙΡΕΣΗ

  • οἱ ἐτησίαι (=τα μελτέμια, από άχρηστο ενικό ὁ ἐτησίας), τῶν ἐτησίων
Επίσης τα μονοσύλλαβα ονόματα της γ' κλίσης στη γενική και δοτική όλων των αριθμών, τονίζονται στη λήγουσα:
  • ἡ φλόξ, τῆς φλογός, τῇ φλογὶ  - τῶν φλογῶν, ταῖς φλοξὶ
ΠΡΟΣΟΧΗ:Τα μονοσύλλαβα ἡ δᾲς (=δάδα, λαμπάδα), ὁ θὼς (=το τσακάλι), τὸ οὖς, ὁ παῖς, ὁ Τρὼς (=ο Τρώας) και τὸ φῶς τονίζονται στη γενική πληθυντικού στην παραλήγουσα:
  • τῶν δᾴδων, τῶν θώων, τῶν ὤτων, τῶν παίδων, τῶν Τρώων, τῶν φώτων


4) Η λήγουσα που προέρχεται από συναίρεση, όταν τονίζεται, κανονικά παίρνει περισπωμένη:

  • (τιμάω) τιμῶ, (τιμάων) τιμῶν, (ἐπιμελέες) ἐπιμελῆς
Παίρνει όμως οξεία, αν πριν την συναίρεση είχε οξεία η δεύτερη από τις συλλαβές που συναιρούνται:

  • (ἑσταώς) ἑστώς, (κληίς, κλῄς) κλείς
5) Στις σύνθετες λέξεις ο τόνος κανονικά ανεβαίνει ως την τελευταία συλλαβή του πρώτου συνθετικού, αν επιτρέπει η λήγουσα:

  • (σοφὸς) πάνσοφος
  • (πόλις) ἀκρόπολις, μεγαλόπολις
  • (πῆχυς) εἰκοσάπηχυς
  • (ἐλθὲ) ἄπελθε
  • (δὸς) ἀπόδος
  • (φρὴν) ὁ μεγαλόφρων, τὸ μεγαλόφρον 
 ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΝΙΣΜΟ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ
Α) Τα σύνθετα και παρασύνθετα ουσιαστικά σε -α, -η, -μος, -ευς, -της, -τηρ , τονίζονται στη λήγουσα, όπως και τα αντίστοιχα απλά:
  • (φορά) μισθοφορά, ἐκδορά, προσλαλιά ___σε -α
  • (βολή) ἀποβολή, διακοπή, συγγραφή ___ σε -η
  • (λογισμὸς) συλλογισμός, περισπασμός, συναγερμός ___σε -μος
  • (βασιλεὺς) ἀντιβασιλεύς, ἀρχιερεύς, διαβολεύς __σε -ευς
  • (ἀγωνιστὴς) ἀνταγωνιστής, πρωταγωνιστής, συμμαθητής __σε της
 Β) Τα σύνθετα και παρασύνθετα επιθετα σε -ης (-ες) της γ' κλίσης που έχουν δεύτερο συνθετικό ρηματικό θέμα ή θέμα ουδετέρου σε -ος, συνήθως τονίζονται στη λήγουσα:
  • ἀμελής (-ές), ἐλλιπής, εὐπρεπής, θεοφιλής, συμμιγής, εὐγενής, εὐειδής, ἀβαθής
Τονίζονται όμως στην παραλήγουσα όσα λήγουν σε -αντης, -αρκης, -ηθης, -ηρης, -μηκης, -ωδης, -μεγεθης:
  • ἀν -άντης (=ανηφορικός) ουδέτ. ἄναντες, (το β' συνθετικό από το ἄντα, επίρρημα =απέναντι, από την πρόθεση ἀντὶ) έτσι και : κατάντης (=κατηφορικός) προσάντης (=που υψώνεται απέναντι)
  • αὐτ-άρκης, ουδέτερο τὸ αὔταρκες
  • εὐ -ήθης, τὸ εὔηθες, συν -ήθης, τὸ σύνηθες
  • ξιφ -ήρης, τὸ ξιφῆρες, ποδήρης, τὸ ποδῆρες
  • εὐ -μήκης, τὸ εὔμηκες, οὐρανο -μήκης, τὸ οὐρανόμηκες
  • δυσ-ώδης, τὸ δυσῶδες, εὐώδης, τὸ εὐῶδες
  • εὐ -μεγέθης, τὸ εὐμέγεθες
  • ἀν -αλήθης, φιλ -αλήθης, τὸ ἀνάληθες, τὸ φιλάληθες
Γ) Τα παρασύνθετα επίθετα σε -ικος που παράγονται από σύνθετα ρήματα, τονίζονται στη λήγουσα, όπως και τα απλά, και είναι τρικατάληκτα:
  • (ἀπο -δείκνυμι) ἀποδεικτικός, ἀποδεικτική, ἀποδεικτικόν
  • (ἐπι -τίθεμαι) ἐπιθετικός, -η, -ον
  • (προ -τρέπω) προτρεπτικός, -η, -ον
  • (συν -βουλεύω) συμβουλευτικός, -η, -ον
Δ) Από τα παρασύνθετα ρηματικά επίθετα σε -τος που παράγονται από ρήματα με α' συνθετικό πρόθεση:

1) όσα σημαίνουν κάτι που μπορεί να γίνει τονίζονται στη λήγουσα και είναι τρικατάληκτα:
  • (ἀνέχομαι) ἀνεκτός, -η, -ον
  • (διαβαίνω) διαβατός, -η, -ον
  • (διαλύω) διαλυτός, -η, -ον
  • (ἐξαιρῶ) ἐξαιρετὸς, -η, -ον (=που μπορεί να εξαιρεθεί) 
  • (ἐπαινῶ) ἐπαινετὸς, -η, -ον
2) όσα έχουν τη σημασία του παθητικού παρακειμένου τονίζονται στην προπαραλήγουσα και είναι δικατάληκτα:
  • (διαλύω) διάλυτος, -τος, -τον (=διαλυμένος)
  • (διαχέω) διάχυτος, -τος, -τον
  • (ἐξαιρῶ) ἐξαίρετος, -τος, -τον (=που έχει εξαιρεθεί, διαλεγμένος)
  • (περιρρέω) περίρρυτος, -τος, -τον
 Ε) Τα σύνθετα ρηματικά επίθετα σε -τος με α' συνθετικό αχώριστο μόριο ή άλλο μέρος του λόγου, εκτός από πρόθεση τονίζονται στην προπαραλήγουσα σύμφωνα με το γενικό κανόνα για τον τονισμό των συνθέτων και είναι δικατάληκτα:
  • (ἀ + βατὸς) ἄβατος, -ος, -ον, (δυσ -βατὸς) δύσβατος
  • (ἡμι + βρωτὸς) ἡμίβρωτος
  • (θεὸς + ἐλατὸς από το ρήμα ἐλαύνω) θεήλατος 
  • (αὐτὸς + κινητὸς) αὐτοκίνητος
  • (ἕτερος + κινητὸς) ἑτεροκίνητος
ΣΤ) Τα παρασύνθετα ρηματικά επίθετα σε -τέος παράγονται από σύνθετα ρήματα με α' συνθετικό πρόθεση και φυλάγουν πάντα τον τόνο στην παραλήγουσα:
  • (δια -βαίνω) διαβατέος
  • (ἀπο -δείκνυμι) ἀποδεικτέος
  • (ἀπο -δίδωμι) ἀποδοτέος
  • (ἐπι -τρέπω) ἐπιτρεπτέον
  • (κατα - βάλλω) καταβλητέον
  • καθ-αιρῶ) καθαιρετέον
Ζ) Από τα σύνθετα ονόματα σε -ος της β' κλίσης, που το α' συνθετικό τους είναι θέμα ονόματος ή αντωνυμίας και το β' συνθετικό θέμα ρήματος:
1) όσα έχουν παθητική ή αμετάβατη σημασία προπαροξύνονται:
  • αὐτό -γραφος (=που γράφτηκε απ' αυτόν τον ίδιο)
  • πρωτό -τοκος (=που γεννήθηκε πρώτος)
  • αύτό -μολος (=που ήρθε ο ίδιος, μόνος του)
  • ἰσόρροπος (=που ρέπει εξίσου και πορς τα δύο μερη)
2) όσα έχουν ενεργητική μεταβατική σημασία παροξύνονται, αν η παραλήγουσα είναι βραχύχρονη:
  • λογο-γράφος (=που γράφει λόγους)
  • λιθο -βόλος (=που ρίχνει πέτρες)
  • οἰνο -χόος (=που χύνει κρασί)
  • πρωτο-τόκος (=που γέννησε πρώτη φορά)
  • σιτο -φάγος (=που τρώει σιτάρι)
Οξύνονται όμως, αν η παραλήγουσα είναι φύσει ή θέσει μακρόχρονη:
  • κυν-ηγός
  • ναυ-πηγός
  • στρατ-ηγός
  • παιδ-αγωγός
  • ἀργυρ-αμοιβός
  • ἱππο -βοσκός
  • ψυχο -πομπὸς