Δευτέρα 25 Ιουνίου 2012

Δημιουργία κινουμένων σχεδίων Comics

Μπορείτε στα πλαίσια του μαθήματος να δημιουργήσετε το δικό σας Comics χρησιμοποιώντας την σελίδα ToonDoo. Δοκιμάστε να εγγραφείτε και καλή διασκέδαση!

Πέμπτη 21 Ιουνίου 2012

Ο Πολιτισμός των επών

Ο Πολιτισμός των επών


Ο πολιτισμός τον οποίο περιγράφουν τα ομηρικά έπη είναι κυρίως ο μυκηναϊκός (12ος αι. π.Χ.),με στοιχεία μεταγενέστερα έως την εποχή του ποιητή. Τα παλάτια (δώματα -μέγαρα), πλούσια και μεγάλα, όπου ζουν οι ήρωες, είναι όμοια με αυτά που ανακαλύφθηκαν στις αρχαιολογικές ανασκαφές στα διάφορα μέρη της Ελλάδας (Μυκήνες Τίρυνθα, Πύλο, Κνωσό, Φαιστό κ.α.) και στην Τροία. Πρόκειται κυρίως για πολιτισμό συνδεδεμένο με τον πολιτικό και κοινωνικό κόσμο του μακρινού παρελθόντος, έτσι όπως έφτασε έως την  εποχή του ποιητή (8ος αι. π.Χ.).


Στα έπη αντικατοπτρίζεται η παραδοσιακή εικόνα του κόσμου των ανθρώπων των γεωμετρικών χρόνων (11ος - 8ος αι. π.Χ.) και των αριστοκρατικών ιδεωδών των ηρώων του παρελθόντος (ηρωικές περιπέτειες και αγώνες), αλλά ταυτόχρονα δίνεται και ο ραγδαίος μετασχηματισμός της εικόνας αυτής που προηγήθηκε του αποικισμού και της ακμής του εμπορίου στα μετέπειτα χρόνια.


Ο κόσμος αυτός προβάλλεται σε δύο φάσεις: σε καιρό πολέμου, στην Ιλιάδα, και σε καιρό ειρήνης, στην Οδύσσεια. Η αντίληψη για την ανθρώπινη ζωή αναδύεται μέσα και από τους δύο κόσμους. Σημαντικό συστατικό στοιχείο του κόσμου των επών είναι η κοινωνία των ολύμπιων θεών, ενωμένη με χαλαρό σύνδεσμο κάτω από την κυριαρχία του Δία. Η προσέγγιση ανθρώπων και θεών γίνεται με τρόπο εντυπωσιακό.  




Θρησκεία -Ηθική


Οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου και οι άλλες υποδεέστερες θεότητες αποτελούν το θρησκευτικό κύκλο των ομηρικών επών. Ζουν ευτυχισμένοι στον Όλυμπο ή απλούστερα στον ουρανό, είναι αθάνατοι, ωραιότεροι και πολύ ισχυρότεροι από τους ανθρώπους. Έχουν σώμα με θείο αίμα που ονομάζεται ἰχώρ (ὁ), τρέφονται με ἀμβροσία (=αθανασία) και πίνουν νέκταρ (=οίνο ερυθρό).


Η λατρεία των θεών γίνεται στους ναούς και εκδηλώνεται με θυσίες και προσφορές: σπονδές ( < σπένδω =χύνω οίνο) για τους θεούς και χοές ( < χέω) για τους νεκρούς και τις χθόνιες θεότητες. Αναφέρονται επίσης αγάλματα θεών, βωμοί και ιεροί χώροι. Οι θυσίες αποτελούν σταθερό στοιχείο της ευσέβειας. Μεγαλύτερες ήταν οι ἑκατόμβες ( =θυσία εκατό βοδιών), που δήλωναν περισσότερο την πανηγυρική επίσημη θυσία.


Οι ιερείς και οι μάντεις είναι αξιοσέβαστα πρόσωπα, που προβλέπουν τη θέληση των θεών από το πέταγμα των πουλιών ( οἰωνὸς =πτηνό - οἰωνοπόλοι, οἰωνοσκόποι), τις συναντήσεις προσώπων και τα όνειρα ( = ὀνειροπόλοι, ὀνειροσκόποι). Έτσι, για παράδειγμα, ο Θεστορίδης Κάλχας για τους Έλληνες και ο Πριαμίδης Έλενος για τους Τρώες ήταν περίφημοι μάντεις στον Τρωικό πόλεμο.


Οι αγγελιαφόροι και οι κήρυκες (Διὸς ἄγγελοι) είναι, επίσης, ιερά πρόσωπα, προστατευόμενα από το Δία, και με το σύμβολο του αξιώματός τους (σκῆπτρον) μπορούν να πηγαινοέρχονται ελεύθερα στα αντίπαλα στρατόπεδα.


Ο ομηρικός άνθρωπος πιστεύει στην ύπαρξη της ψυχής, στο μεταθανάτιο αποχωρισμό της από το σώμα, καθώς και στην εγκατάστασή της στον Άδη. Οι σκιές των νεκρών (εἴδωλα καμόντων) περιφέρονται άσαρκες στον Κάτω κόσμο, τιμωρούνται στον σκοτεινό Τάρταρο ή ανταμείβονται στα Ἠλύσια πεδία (άλλη ονομασία: Μακάρων νήσοι =ευλογημένα νησιά), ανάλογα με τις πράξεις τους.




Οι θεοί στο έπος




Η παντοδυναμία των θεών είναι εμφανής, αλλά και αυτοί, όπως και οι άνθρωποι, έχουν πάθη και ελαττώματα, που τους φέρνουν συχνά σε επαφή με τους ανθρώπους: άλλοτε με τη δική τους θεϊκή μορφή και άλλοτε με ανθρώπινη (ανθρωπομορφισμός). Η επαφή αυτή είναι φιλική και οικεία, ενίοτε όμως γίνεται εχθρική και σκληρή. Στην Ιλιάδα οι θεοί στους οποίους πιστεύουν και οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές είναι οι ίδιοι, αλλά οι προσωπικές τους συμπάθειες διαφορετικές. Άλλοι υποστηρίζουν ολόψυχα τους Αχαιούς (΄Ηρα, Αθηνά, Ποσειδώνας) και άλλοι είναι με το μέρος των Τρώων (Απόλλωνας, Αφροδίτη).   




Οι θεοί μεταμορφώνονται ελεύθερα και μεταμορφώνουν επίσης τους ανθρώπους, κατά βούληση. Μπορούν να θεραπεύουν και να ανανεώνουν, να αποκοιμίζουν και να αφυπνίζουν, να καταστρέφουν και να διασώζουν. Αναμειγνύονται, με τρόπο υπερφυσικό, στην ανθρώπινη δράση, παίρνουν μέρος στην μάχη (θεομαχία) και έτσι το έπος κινείται σ' ένα διπλό επίπεδο, με την εναλλαγή σκηνών μεταξύ ανθρώπων και θεών.


 Δίας


Κάθε θεός έχει τη δική του προσωπικότητα, η υπεροχή όμως του Δία (ὁ Ζεύς, τοῦ Διὸς), είναι αναμφισβήτητη. Κύριος όλων είναι ο υπέρτατος κυβερνήτης, πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε. Θεός του ουρανού και αίτιος των φυσικών φαινομένων (νεφεληγερέτα = αυτός που συναθροίζει τα νέφη - κελαινεφής = μαυροσύννεφος - τερπικέραυνος = αυτός που αγαπάει τον κεραυνό), είναι προστάτης των αρχόντων και των βασιλέων, συγκαλεί και διαλύει τις συνελεύσεις των θεών και των ανθρώπων. Επιστατεί στην τήρηση των όρκων, προστατεύει τους φιλοξενούμενους και τους ικέτες (Ξένιος ή Ξείνιος, Ἱκετήσιος), στέλνει τα καλά και τα κακά σημάδια (οἰωνοί) στους ανθρώπους και φροντίζει για τη διακυβέρνηση και την απονομή της δικαιοσύνης.




Ποσειδώνας


Δεύτερος μεγάλος και δυνατός θεός είναι ο Ποσειδώνας (Ποσειδών, -ῶνος), γιος του Κρόνου και της Ρέας, αδελφός του Δία και σύζυγος της Αμφιτρίτης. Θεός της θάλασσας και όλων των υδάτων, σείει (ἐνοσίχθων) και κρατάει τη γη (γαιήοχος). Όπλο και σύμβολό του είναι η τρίαινα. Κυριαρχεί ιδιαίτερα στην Οδύσσεια και προκαλεί τις περιπέτειες του Οδυσσέα ως ένα σημείο.




Άδης


Ο τρίτος Κρονίδης, ο Άδης (Πλούτων) ορίζει το βασίλειο του Κάτω Κόσμου και είναι ο βασιλιάς των νεκρών.




Λοιποί θεοί


Καθοριστικό ρόλο παίζουν επίσης η Ήρα, αδελφή και γυναίκα του Δία, πρώτη από τις θεές, τα παιδιά της Λητώς, ο Απόλλωνας και η Άρτεμη, η Παλλάδα Αθηνά, κόρη του Δία, ο Άρης, πολεμικός θεός, ο Ερμής, αγγελιαφόρος των θεών, η Αφροδίτη, η πιο όμορφη από τις θεές, και ο χωλός (=κουτσός) σύζυγος της Αφροδίτης Ήφαιστος, η πιο συμπαθητική θεϊκή μορφή.



Αντιλήψεις για το θείο


Η θεία δικαιοσύνη υπάρχει μόνο στο μέτρο όπου ο κυρίαρχος Δίας ενεργεί ως διαιτητής μεταξύ των θεών, εμποδίζοντας την υπερβολική αυθαιρεσία και αδικία. Πέρα όμως από τους θεούς προβάλλει η πίστη σε μιαν απρόσμενη μοίρα, σκοτεινή και ακαθόριστη, που καθορίζει το πεπρωμένο κάθε ανθρώπου στη διάρκεια της ζωής του, θεά ισχυρή (Μοῖρα, Αἶσα >  αἴσιος, αἰσυμνήτης =κυβερνήτης), στη θέληση της οποίας δεν αντιστέκεται ούτε ο ίδιος ο Δίας. Αυτός που παίρνει άδικα κάτι, πάνω απ' ό, τι πρέπει και του αναλογεί (ὑπὲρ μόρον, ὑπὲρ αἶσαν), τιμωρείται. Οι θεοί λοιπόν και η μοίρα κυβερνούν την τύχη των ανθρώπων.







Λογοτεχνική έκφραση Ομηρικών επών

Τεχνική 


Στα ομηρικά έπη υπάρχει αξιοθαύμαστη τεχνική. Ο ποιητής οργανώνει με τέχνη τα μέρη ενός θέματος, ώστε να προκαλεί το ενδιαφέρον του ακροατή με τη συνεχή εξέλιξη, την εναλλαγή, την ποικιλία, τη συμμετρία και την αντίθεση. Παράλληλα, χρησιμοποιεί όλα τα εκφραστικά μέσα: εικόνες, ρεαλιστικές περιγραφές τοπίου, παρομοιώσεις, μεταφορές, συμβολισμούς, ερωταποκρίσεις, διάλογο και μονόλογο, κυκλική σύνθεση κ.α.


Τεχνικοί τρόποι


Οι τεχνικοί τρόποι που χρησιμοποιεί ο ποιητής για την επίτευξη των στόχων του αποτελούν γνωρίσματα της προφορικής ποίησης και είναι:


α. Προοικονομία: όταν δηλαδή προετοιμάζονται οι σκηνές που θα ακολουθήσουν και προειδοποιείται ο ακροατής για αυτά που θα γίνουν.


β. Επιβράδυνση: όταν ο ποιητής παρεμβάλλει κάποια διήγηση, σε καίρια σημεία των επών, αποσπώντας έτσι την προσοχή του ακροατή από το κύριο θέμα και αυξάνοντας την ένταση και την αγωνία του.


γ. Παρομοίωση: (περισσότερες από 200 φορές συνολικά και στα δύο έπη), όταν συγκρίνεται ή παραβάλλεται ένα πρόσωπο ή πράγμα με κάτι άλλο. Ο ποιητής αντλεί το υλικό του από την πλούσια φύση και την κοινωνική ζωή, εκφράζοντας έτσι την αγάπη του και για τα δύο. Η λειτουργικότητα της παρομοίωσης είναι πολλαπλή: στολίζει και ενισχύει τη διήγηση, διασπώντας τη μονοτονία, ανακόπτει πρόσκαιρα τη δράση και ενδυναμώνει κατάλληλα την ψυχική διάθεση των ακροατών με τους συναισθηματικούς τόνους που τη διατρέχουν. Παράλληλα η ειρηνική ζωή είναι παρούσα στην ατμόσφαιρα του πολέμου.


δ. Ειρωνία: όταν τα πρόσωπα του έργου αγνοούν την αλήθεια, που τη γνωρίζει ο αναγνώστης/ακροατής. Ο ομιλητής, π.χ. ο Οδυσσέας κλαίει (ν 200), γιατί πιστεύει ότι οι Φαίακες δεν τον αποβίβασαν στην Ιθάκη.


ε. Η συχνή επανάληψη ορισμένων τυπικών στίχων ή τυπικών λέξεων (τεχνική των λογοτύπων), που πλαισιώνουν τους λόγους, συνοδεύουν το όνομα των ηρώων και παρέχουν στην αφήγηση χαρακτήρα επίσημο. Η επανάληψη έχει μεγάλη σημασία τόσο για την απομνημόνευση όσο και ως τεκμήριο ενσωμάτωσης λαϊκών ποιητικών τύπων.    


στ. Η σταθερή χρήση κάποιων κοσμητικών επιθέτων που συνοδεύουν ένα όνομα θεού, ήρωα αλλά και ομάδα προσώπων, π.χ. "Αθηνά γαλανόφθαλμη"(γλαυκῶπις), "Τηλέμαχος φρόνιμος"(πεπνυμένος), "Αχαιοί μεγαλόψυχοι"(μεγάθυμοι). Τα επίθετα αυτά έκφραση της πλαστικότητας της ελληνικής γλώσσας, είναι κατά κανόνα σύνθετα και εντυπωσιάζουν με την έκταση και την αξία του νοήματός τους. Η ποικιλία των επιθέτων καθιστά ανάγλυφες τις διαφορές ανάμεσα στα πρόσωπα. 




Η εναλλαγή στην έκφραση και η ποικιλία στην τεχνική χαρακτηρίζουν την τέχνη του Ομήρου και εικονογραφούν την ιδιαιτερότητα του ομηρικού ύφους, που συνδυάζει την προφορική λαϊκή παράδοση και την πρωτοτυπία της ατομικής ποιητικής δημιουργίας. 




Τετάρτη 20 Ιουνίου 2012

Πρατίνας Χοιρίλος Φρύνιχος

Πρατίνας (6ος/5ος αιώνας π.Χ.)


Γεννήθηκε στον δωρικό Φλειούντα, κοντά στο Άργος. Νέος ακόμα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου πρώτος έγραψε και παρουσίασε σατυρικά δράματα. Δεν ξέρουμε με πόση επιτυχία συναγωνιζόταν τον Χοιρίλο και τον Αισχύλο. Μία όμως παράστασή του άφησε εποχή, όχι γιατί βραβεύτηκαν τα έργα του, αλλά γιατί εκείνη τη μέρα έτυχε να γκρεμιστούν από το βάρος τὰ ἴκρια, οι σκαλωσιές που πάνω τους κάθονταν οι θεατές.


Από τις πολλές τραγωδίες και σατυρικά δράματα που ξέρουμε πως έγραψε δε σώζονται παρά ελάχιστα αποσπάσματα. Στο μεγαλύτερο, που παραδίδεται ως ὑπόρχημα, ένας Χορός κατηγορεί έναν άλλο Χορό επειδή ανέχεται η αυλωδία να σκεπάζει αντί να υπηρετεί τα λόγια του τραγουδιού, και καλεί τον Διόνυσο να ακούει τη δική του μόνο δωρική χορωδία.




Χοιρίλος (6ος/5ος αιώνας π.Χ.)


Γνωστός τραγωδοδιδάσκαλος ο Χοιρίλος ο Αθηναίος παρουσίασε 160 δράματα και βραβεύτηκε 13 φορές. Από τα έργα του σώζεται ένας τίτλος Ἀλόπη, και δυο μικρά αποσπάσματα όπου ο ποιητής ονομάζει μεταφορικά τις πέτρες γῆς ὀστᾶ και τα ποτάμια γῆς φλέβες.






Φρύνιχος (περίπου 530-470 π.Χ.)

Αθηναίος τραγικός ποιητής, ο πρώτος που παρουσίασε γυναικεία πρόσωπα στη σκηνή και ο πρώτος που τόλμησε να θεματοποιήσει σύγχρονά του ιστορικά γεγονότα, κρίνοντας ότι ως ¨έργα μεγάλα και θαυμαστά¨(Ηρόδοτος) τα Περσικά εξισώνονταν με τους μυθικούς πολέμους. 
Γύρω στα 490 π.Χ. δίδαξε την τραγωδία Μιλήτου ἅλωσις, με θέμα την καταστροφή της Μιλήτου από τους Πέρσες (399 π.Χ.) η παράσταση είχε δυσάρεστες συνέπειες καθώς "όλοι έκλαψαν στο θέατρο, και οι Αθηναίοι τιμώρησαν τον ποιητή με χίλιες δραχμές πρόστιμο, γιατί τους θύμισε οικεία κακά, και όρισαν κανείς πια να μην παρουσιάσει αυτό το δράμα"(Ηρόδοτος 6.21.2).
 Όμως τη δεύτερη φορά, το 476 π.Χ. όταν με χορηγό τον Θεμιστοκλή ανέβασε τις Φοίνισσες, οι Αθηναίοι του έδωσαν το πρώτο βραβείο, γιατί ήταν τολμηρό θεατρικό εύρημα η πανωλεθρία του Ξέρξη να παρουσιαστεί από την πλευρά των ηττημένων, στο παλάτι του Πέρση βασιλιά, όταν έφτασε η είδηση της καταστροφής του στόλου στη Σαλαμίνα. 


Από τα 9 δράματα που ξέρουμε πως έγραψε σώζονται μόνο οι τίτλοι και ελάχιστα αποσπάσματα. Από άλλες πηγές γνωρίζουμε ότι ο Φρύνιχος είχε επινοήσει πλήθος χορευτικά σχήματα και ήταν τόσο καλός μελοποιός, ώστε οι Αθηναίοι δεκαετίες αργότερα να θυμούνται, να επαινούν και να τραγουδούν τα χορικά του. 

Τρίτη 19 Ιουνίου 2012

Ορισμός τραγωδίας από Αριστοτέλη


‘Έστιν οὖν Τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας
μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστου τῶν εἰδῶν
ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι’ ἀπαγγελίας, δι’ ἐλέου καὶ
φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν.

Τραγωδία ορίζει ο Αριστοτέλης (Ποιητική 1449b) είναι η μίμηση σημαντικής και ολοκληρωμένης πράξης που να έχει έκταση. Κατά κανόνα αυτή η πράξη, δηλαδή η υπόθεση της τραγωδίας, δεν ήταν πρωτότυπη, επινοημένη από τον ποιητή, αλλά δάνειο από τη μυθική παράδοση. Για παράδειγμα η θυσία της Ιφιγένειας, η αυτοκτονία του Αίαντα, η δολοφονία του Αγαμέμνονα. Από κει και πέρα ήταν ελεύθερος να διαμορφώσει τη σκηνική παρουσίαση των γεγονότων, τα λόγια που έλεγαν οι ήρωες και πολλά ακόμα θεατρικά χαρακτηριστικά. Επίσης μπορούσε να παραλλάξει την πλοκή και δευτερεύοντα στοιχεία του μύθου. Σε γενικές γραμμές ο μύθος έπρεπε να μείνει αναλλοίωτος, όπως ήταν από παλιά γνωστός.


Αυτή η έλλειψη πρωτοτυπίας είχε πλεονεκτήματα:

  • οι υποθέσεις, τοποθετημένες στο μυθικό πλαίσιο του ηρωικού κόσμου, γνωστού και οικείου από το έπος, αποκτούσαν αυτόματα το απαραίτητο μέγεθος.
  • οι θεατές δε συγκέντρωναν την προσοχή τους στο τι θα συμβεί, αλλά στο πως θα παρουσιαστούν τα δεδομένα  του μύθου, δηλαδή στην τέχνη και την τεχνική του ποιητή, στο ήθος των ηρώων, στις ιδέες που ακούγονταν (διάνοια) και στη γενικότερη ερμηνεία του μύθου - όλα τα στοιχεία που συχνά ο ποιητής φρόντιζε να τα συσχετίσει, διακριτικά, με τον ιστορικό περίγυρο της παράστασης, σχολιάζοντας έμμεσα την πολιτική κατάσταση και τα προβλήματα της επικαιρότητας.


Η μίμηση, συνεχίζει ο Αριστοτέλης,  γίνεται με ευχάριστο λόγο (λόγο με ρυθμό, αρμονία και μελωδία), χώρια τα ομιλητικά από τα τραγουδιστά μέρη. Ο τραγικός λόγος ήταν δηλαδή έμμετρος και η γλώσσα του ποιητική, ιδιαίτερα στα χορικά τραγούδια, που είχαν και το παραδοσιακό δωρικό διαλεκτικό χρώμα. Όσο για το χωρισμό των ομιλητικών από τα τραγουδιστά μέρη, οι τραγωδίες ακολουθούσαν όλες ένα σχήμα όπου οι δυο τρόποι εκφοράς εναλλάσσονταν: απαγγελτικά μέρη ήταν ο Πρόλογος και τα Επεισόδια, τραγουδιστά μέρη ήταν η Πάροδος του Χορού, τα Στάσιμα και η Έξοδος. Τα διαλογικά μέρη μπορούσαν να διακοπούν από ξεχωριστά τραγούδια: μονωδίες, διωδίες και κομμούς (θρήνους).


Στην τραγωδία η μίμηση πραγματοποιείται έμπρακτα, όχι μόνο περιγραφικά με τον λόγο, πράγμα που σημαίνει ότι την τραγωδία δεν την αποτελούν μόνο όσα ακούει ο θεατής αλλά και όσα βλέπει, η όψη της παράστασης: η σκηνική δράση, η σκηνογραφία, η όρχηση, τα προσωπεία, τα ρούχα κλπ. 


Πολλοί τραγικοί ποιητές έκαναν προσθήκες και βελτιώσεις:



  1. Ο Θέσπης επινόησε τα προσωπεία
  2. Ο Χοιρίλος πρόσεξε ιδιαίτερα τις ενδυμασίες
  3. Ο Φρύνιχος πρωτοπαρουσίασε γυναικεία πρόσωπα
  4. Ο Αισχύλος αύξεσε τον αριθμό των υποκριτών από ένα σε δύο
  5. Ο Σοφοκλής πρόσθεσε και τρίτο υποκριτή και ανακαίνισε την σκηνογραφία
  6. Ο Πρατίνας πρώτος ανέβασε σατυρικό δράμα
Φυσικά την εξέλιξη της τραγωδίας ακολούθησε και ο θεατρικός χώρος. Αρχικά οι θεατές κάθονταν πρόχειρα σε μια πλαγιά, να βλέπουν τον θίασο που έπαιζε στο ίσιωμα (πολλές φορές σε χώρο όπου υπήρχαν αλώνια). Αργότερα όταν στην Αθήνα επισημοποιήθηκαν οι δραματικοί αγώνες, ως χώρος των παραστάσεων ορίστηκε η νότια πλαγιά της Ακρόπολης, κοντά στο ναό του Διονύσου. Εκεί στήνονταν κάθε χρόνο από τη μια μεριά πρόχειροι πάγκοι σε ημικύκλιο (εδώλια) για τους θεατές, από την άλλη μεριά μια εξίσου πρόχειρη παράγκα, η σκηνή, και μπροστά της μια χαμηλή εξέδρα για τους υποκριτές, το λογείο, όλα ξύλινα. 



Με τα χρόνια οι κατασκευές αυτές συμπληρώνονταν και βελτιώνονταν για να προσαρμοστούν στις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις της θεατρικής τέχνης και στον μεγαλύτερο αριθμό θεατών. 

Οι τραγωδοδιδάσκαλοι παρουσίαζαν καθένας μια τετραλογία, δηλαδή τρεις τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα. Τα σατυρικά δράματα είχαν κάποια κοινά αλλά και διαφορές μεγάλες από τις τραγωδίες. Παρουσίαζαν και αυτά ένα μύθο, όχι απαραίτητα σχετικό με τον Διόνυσο, όπου όμως στην πλοκή του έπρεπε να μετέχει υποχρεωτικά ένας Χορός Σατύρων. Οι Σάτυροι και ο κορυφαίος τους Σειληνός ήταν ακόλουθοι του Διονύσου, κακόμορφοι, τραγοπόδαροι, με ουρές αλόγων, μέθυσοι, αθυρόστομοι, φοβητσιάρηδες, χαζοχαρούμενοι και αχόρταγοι ερωτύλοι. Με τέτοιο Χορό ήταν φυσικό τα σατυρικά δράματα να έχουν κεφάτο, κωμικό χαρακτήρα, να γελοιογραφούν τα πρόσωπα και να παρωδούν τις μυθολογικές διηγήσεις. 

Παρά την εννοιολογική συγγένεια, σωστό είναι να ξεχωρίσουμε το επίθετο σατυρικός με ύψιλον, που σχετίζεται με τους Σατύρους, από το επίθετο σατιρικός με γιώτα, που σχετίζεται με τη σάτιρα, δηλαδή τον πειρακτικό, δηκτικό και όχι πάντα καλοπροαίρετο λόγο. 

Και το σατυρικό δράμα πιστεύουμε ότι ξεκίνησε από τον διθύραμβο, όπως και η τραγωδία. Υποθέτουμε από μια διαφορετική μορφή διθυράμβου, όπου ο Χορός, μεταμφιεσμένος σε Σατύρους, χόρευε και τραγουδούσε ζωηρά και ξέγνοιαστα τραγούδια για το κρασί και τον έρωτα -όλα στοιχεία ταιριαστά με τον Διόνυσο. Με αυτή τη μορφή ο διθύραμβος είχε καλλιεργηθεί περισσότερο από τους Δωριείς. Προς το τέλος του 6ου π.Χ. αιώνα ο Πρατίνας τον μεταφύτεψε στην Αθήνα, όπου γρήγορα βρήκε τη θέση του ως σατυρικό δράμα δίπλα στην αδελφή του την τραγωδία.

Πέμπτη 14 Ιουνίου 2012

Πρώτες ενθυμήσεις Θέματα Εξετάσεων 2012



Θέματα Γραπτών Απολυτηρίων Εξετάσεων στο μάθημα της Νεοελληνικής Γραμματείας Μαΐου -Ιουνίου 2012 


Τον πατέρα, εμείς τα παιδιά τον φοβούμασταν πάρα πολύ για να μπορούμε και να τον αγαπούμε. Τον τρέμαμε. Σαν έμπαινε ο πατέρας στο σπίτι, τσιμουδιά δεν ακούουνταν στο σπουδαστήριο, όσο μικρά ή μεγάλα και αν ήμασταν. Αν τύχαινε και βρισκόμαστε στην είσοδο για να δούμε την ώρα ή για καμιά δουλειά, την ώρα που άνοιγε ο πατέρας με το κλειδί του και έμπαινε, πηγαίναμε φρόνιμα και τον χαιρετούσαμε (δε μας φιλούσε, απλώς μας χαιρετούσε μ' ένα: «Ε, κάτι εδώ; Πες να σερβίρουν γρήγορα, βιάζομαι»). Και φεύγαμε βιαστικά, μη μας βρει κανένα ψεγάδι.
Θυμούμαι την επιβλητική του παρουσία, το μεγαλείο του, την ομορφιά του, το ψηλό, δεμένο αλλά λεπτό κορμί του, ίσιο σαν λαμπάδα, τα πυκνά και σγουρά μαύρα μαλλιά του, τα γένια του, μαύρα και αρκετά μακριά, κομμένα τετράγωνα, κατά την τότε μόδα, τα μεγάλα αμυγδαλωτά του μαύρα μάτια που πετούσαν φωτιές, «τα ωραία Μπενάκικα μάτια», όπως έλεγε η μητέρα μου στα γεράματά της, πάντα με λαχτάρα και συγκίνηση. Τον θυμούμαι που έμπαινε στην είσοδο και γέμιζε, λες, αμέσως το σπίτι· θυμούμαι το θαυμασμό μου για τον «πατέρα», την υπερηφάνεια, και συνάμα τη βία να εξαφανιστούμε, μη μας βρει καμιάν αιτία για κατσάδα ή μπάτσο.
Oι μπάτσοι στο πρόσωπο ήταν συχνοί, δίνουνταν εύκολα και θυμούμαι ακόμα τώρα το αίσθημα της ντροπής, του εξευτελισμού, όσο και της ζάλης που ακολουθούσε κάθε μπατσιά, που πηγαινοέφερνε το μυαλό μας. Μας μπάτσιζε ο πατέρας κάποτε, αλλά σπανιότερα από τη μητέρα, που ζούσε περισσότερο στο σπίτι και τιμωρούσε συνεπώς συχνότερα και ευκολότερα.
O πατέρας ήταν βίαιος, θυμώδης*, αυθαίρετος, κοτζάμπασης*. Εκείνο που ήθελε το ήθελε και το επέβαλλε. Διέταζε. Και οι άλλοι υπήκουαν. Επιβάλλουνταν. Και οι άλλοι υποχωρούσαν. Ήταν αφέντης. Κάποτε τύραννος. Μα ήταν βαθιά ευγενής. Και ήταν τίμιος στη σκέψη όσο και στιςδοσοληψίες*. Και ήταν ειλικρινής, και ήταν υπερήφανος, ίσιος, αλύγιστος, αμείλικτος στο ζήτημα «συνείδηση». Το νιώθαμε μεις τα παιδιά, και το ένιωθαν όλοι που τον ήξεραν. O πατέρας ήταν «χαρακτήρας».
Αργότερα τον γνώρισα και τον εξετίμησα. Ως το τέλος της ζωής του μου έμεινε θεότης απλησίαστος. Μα μου έμεινε και η τελευταία μεγάλη αγάπη της ζωής μου, κάτι σαν λατρεία, σαν θρησκεία. Έκλαψα χάριν του φοβερά. Έκλαψα όλη μου τη ζωή. Μου επιβλήθηκε πάντα και με τυράννησε, ξέροντας και μην ξέροντας. Και ως το τέλος βάρυνε η θέληση και η τυραννία του στη ζωή μου. Και όμως έμεινε η τελευταία μεγάλη αγάπη της ζωής μου.
Θυμούμαι μια μέρα, ένα μεσημέρι (ήμουν κάπου 9-10 ετών;) ένας στρειδάς άνοιγε στρείδια στην πίσω πόρτα του σπιτιού μας (στο καινούριο, δικό μας σπίτι) και ο πατέρας έτρωγε μερικά, και όλο άνοιγε στρείδια ο στρειδάς και τ' αράδιαζε στην πιατέλα για το τραπέζι, και διάλεγε κανένα ο πατέρας και το έτρωγε. Και αφού γέμισε η πιατέλα, τα μέτρησε ο πατέρας, μέτρησε πόσα είχε φάγει και του τα πλήρωσε έξι γροσάκια* τη δωδεκάδα, αντί τέσσερα που τα πλήρωναν άλλη φορά.
«Είναι μεγάλα και πολύ φρέσκα», μου είπε ανεβαίνοντας την πίσω σκάλα προς την τραπεζαρία. O στρειδάς είχε ευχαριστήσει μ' ένα χαμόγελο που πήγαινε ως τ' αυτιά του, χτυπώντας καρδιά και μέτωπο επανειλημμένως.
«Τον πλήρωσες;», ρώτησε η μητέρα, σαν μπήκαμε στην τραπεζαρία.
«Ναι».
«Πόσες δωδεκάδες;»
«Τόσες». Και της είπε.
«Και πόσα τα πλήρωσες;»
«Έξι γροσάκια τη δωδεκάδα».
«Καημένε Μανόλη! Τέσσερα είναι η τιμή τους».
«Είναι μεγάλα και πολύ φρέσκα».
«Άσχημα έκανες! Πολύ άσχημα! Έτσι τον κακομαθαίνεις, και θα γυρεύει στο μέλλον πάντα έξι γρόσια!»
«Ωχ, καημένη γυναίκα! Πώς θα ζήσει και αυτός, αν δεν πληρώσεις τον κόπο του και τον καιρό του;», καλόβουλα είπε ο πατέρας.
O λόγος αυτός ήταν ένας σταθμός στη ζωή μου. Ως τότε δεν είχα σκεφθεί, παζαρεύοντας, όπως τύχαινε συχνά, για χόρτα και άλλα, παρά πώς να κάνω την οικονομία του σπιτιού και να κάνω τα καλά μου, να κόψω το γροσάκι του πουλητή που χτυπούσε την πόρτα. Πρώτη φορά είδα και την άλλη μεριά του προβλήματος, πως κοντά στην οικονομία μας στέκουνταν και για τον άλλο η ανάγκη να ζήσει, να βγάλει το ψωμί του, να πληρωθεί η εργασία του κατά την αξία της.
Και λάτρεψα τον πατέρα μου σαν κάτι ανώτερο. Δεν τον πλησίαζα όμως. Δεν τον αγαπούσα με τρυφερότητα. Έστεκε πολύ μακριά μας, θεότης απρόσιτος, μα θεότης.
Π. Δέλτα, Πρώτες ενθυμήσεις, Ερμής


ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ


1. "Ο πατέρας ως το τέλος της ζωής του μου έμεινε θεότης απλησίαστος": Να ερμηνεύσετε το περιεχόμενο της φράσης αυτής.  (5 μονάδες)

2 α) Να χωρἰσετε το κείμενο σε θεματικές ενότητες και να δώσετε έναν κατάλληλο τίτλο σε καθεμία.                          (2,5 μονάδες)

2 β) Να εντοπίσετε τους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στο κείμενι και να δώσετε από ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση.             (2,5 μονέδες)

3. Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις της Στήλης Α με τα σχήματα λόγου της Στήλης Β:

1. "το λεπτό κορμί του, ίσιο σαν λαμπάδα"                                         α. μεταφορά
2. "βάρυνε η θέληση και η τυραννία του στη ζωή μου"                        β. ασύνδετο
3. "ο λόγος αυτός ήταν ένας σταθμός στη ζωή μου"                           γ. παρομοίωση
4. "και λάτρεψα τον πατέρα μου σαν κάτι ανώτερο"                            δ. μεταφορά
5. "ο πατέρας ήταν βίαιος, θυμώδης, αυθαίρετος, κοτζάμπασης"           ε. παρομοίωση
            ( 5 μονάδες)

4 α) Η αφηγήτρια παραδέχεται ότι η μητέρα "ζούσε περισσότερο στο σπίτι και τιμωρούσε συνεπώς συχνότερα και ευκολότερα". Γιατί τότε η μορφή του πατέρα εμπνέει μεγαλύτερο φόβο στα παιδιά, σύμφωνα με το κείμενο;                                              (2,5 μονάδες)

4 β) Κατά τη γνώμη σας, ποιος είναι ο ρόλος του πατέρα στη σύγχρονη εποχή; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.                                                        (2,5 μονάδες)


Να απαντήσετε σε όλες τις παρατηρήσεις στην κόλλα αναφοράς

Γλώσσα Θέματα Εξετάσεων Ιουνίου


ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΜΑΙΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ

Αυτή η μαγική εικόνα
  Στην Ελλάδα η τηλεόραση κάνει τα πρώτα της βήματα το 1966, με ένα κανάλι, και λίγα νοικοκυριά θα νιώσουν τη μαγεία του «σπιτικού κινηματογράφου».
   Από την εποχή της παρεΐστικης τηλεθέασης στα καφενεία και στα σπίτια φίλων έως σήμερα, την πολυκαναλική κοινωνία, πολλά έχουν αλλάξει· κυρίως έχει αλλάξει η σχέση μας με αυτό το μέσο που οι ειδικοί το αποκαλούν το κατεξοχήν Μέσο Μαζικής Επικοινωνίας ή Ενημέρωσης.
  Σήμερα, όλα σχεδόν τα νοικοκυριά στις δυτικές χώρες έχουν τουλάχιστον μία τηλεόραση, ενώ πολλά πλέον διαθέτουν και δύο και τρεις τηλεοπτικές συσκευές, διασκορπισμένες σε διάφορα δωμάτια του σπιτιού… (Μήπως σας θυμίζει κάτι αυτό;)
  Αυτό και μόνο το γεγονός δείχνει πόσο πολύ έχει εισβάλει στη ζωή μας μια οικιακή συσκευή, η οποία όχι μόνο μας ψυχαγωγεί, αλλά μας πληροφορεί, μας μαθαίνει, μας δείχνει πώς θα είμαστε στον αφρό των ημερών.
  Εμείς, πιστοί απέναντί της, της αφιερώνουμε τουλάχιστον δύο ώρες τη μέρα, αφού τη θεωρούμε το σημαντικότερο μέσο ψυχαγωγίας, αφού οι εκπομπές της γίνονται σημείο αναφοράς, αφού τα πρόσωπά της γίνονται δικά μας.
   Και όμως, αυτός ο κόσμος, ο βουτηγμένος στην απέραντη απελπισία ή στην ανεξήγητη αισιοδοξία και τρέλα, εξακολουθεί να μην είναι ο αληθινός, ο δικός μας κόσμος. Εξακολουθεί να είναι ένας κόσμος όπου εμείς δεν έχουμε παρά μόνο ένα μέσο αντίδρασης και άρνησης, το ζάπινγκ και το μαύρισμα της οθόνης.
   Για να μην έχουμε λοιπόν «Έγχρωμη ΤV, ασπρόμαυρη ζωή», ας μετατρέψουμε αυτό το μαγικό κουτί σε εργαλείο γνώσης και γνωριμίας με τον Άλλο, τον Κόσμο έξω και γύρω από εμάς.
Χρύσα Παϊδούση, περ. «Ερευνητές», εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 23/11/2002


ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Ποια θέση έχει καταλάβει η τηλεόραση στη ζωή μας σύμφωνα με το κείμενο;
(1,5 μονάδες)
Α2. Να δώσετε έναν άλλο τίτλο στο απόσπασμα ανάλογα με το περιεχόμενό του.
(1 μονάδα)
Β.  Να αναπτύξετε τη θεματική πρόταση που ακολουθεί σε μία παράγραφο (80 – 100 λέξεων) χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα παραδείγματα: « Η τηλεόραση όχι μόνο μας ψυχαγωγεί, αλλά μας πληροφορεί, μας μαθαίνει, μας δείχνει πώς θα είμαστε στον αφρό των ημερών».
(2,5 μονάδες)
Γ1. Στις παρακάτω προτάσεις να εντοπίσετε τα υποκείμενα και τα αντικείμενα των ρημάτων :
α. Στην Ελλάδα η τηλεόραση κάνει τα πρώτα της βήματα το 1966.
β. Εμείς, πιστοί απέναντί της, της αφιερώνουμε τουλάχιστον δύο ώρες την ημέρα.
(1 μονάδα)

Γ2.  Στις παρακάτω προτάσεις να βρείτε το χρόνο, τη χρονική βαθμίδα και το ποιόν της ενέργειας των υπογραμμισμένων ρημάτων:
α. Πολλοί πλέον διαθέτουν και δύο και τρείς τηλεοπτικές συσκευές.
β. Λίγα νοικοκυριά θα νιώσουν τη μαγεία του «σπιτικού κινηματογράφου».
γ. Κυρίως έχει αλλάξει η σχέση μας με αυτό το μέσο.
δ. Ας μετατρέψουμε αυτό το μαγικό κουτί σε εργαλείο γνώσης.
ε. Οι εκπομπές της γίνονται σημείο αναφοράς.
(1,5 μονάδες)
Δ. Να δημιουργήσετε πέντε σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας ως α’  συνθετικό τις λέξεις πολύς, παν, α- , επί και ως β’ συνθετικό τις λέξεις όλεθρος, όροφος, ομαλός, όνομα, οδύνη.
(2,5 μονάδες)
Ε. Ως συμβούλιο της τάξης να γράψετε μια επιστολή διαμαρτυρίας προς τους διευθυντές των σημαντικότερων τηλεοπτικών σταθμών, περιγράφοντας την αρνητική πλευρά των τηλεοπτικών προγραμμάτων και προτείνοντας τρόπους βελτίωσής τους. (περίπου δύο με τρείς παραγράφους)
(10 μονάδες)
Να απαντήσετε σε όλα τα θέματα στην κόλλα αναφοράς
                                                                                                                           

                                                                                                                                                                                                                                                                                                   
                                                                                                                                                                                                                                          

Τρίτη 12 Ιουνίου 2012

Ελένη Ευριπίδη Από το 3ο Γυμνάσιο Άργους


Όρνιθες του Αριστοφάνη

Παρακολουθήστε ένα απόσπασμα από τις Όρνιθες του Αριστοφάνη



Δραματική ποίηση στην Κλασική εποχή



Δραματική ποίηση στην κλασική εποχή


Το 535 π.Χ. με τον πρώτο θεατρικό αγώνα που οργάνωσε ο Πεισίστρατος, οι δραματικές παραστάσεις καθιερώθηκαν ως αναπόσπαστο μέρος της διονυσιακής λατρείας. Το 508 π.Χ. οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη οδήγησαν στην εγκαθίδρυση της δημοκρατίας. Ο 5ος αιώνας π.Χ. είναι ο αιώνας της ακμής τόσο του αττικού δράματος όσο και της αθηναϊκής δημοκρατίας. Όταν αργότερα υποχωρούν οι δημοκρατικοί θεσμοί, θα υποβαθμιστεί και η τραγωδία. Αυτή η παράλληλη πορεία της δημοκρατίας με τις θεατρικές εκδηλώσεις δεν είναι συμπτωματική: το αρχαίο θέατρο ως τέχνη και ως θεσμός έχει πολλά που το συνδέουν με τη δημοκρατία.


Στη δημοκρατία υπάρχει η δυνατότητα στον καθένα να εκφράσει ελεύθερα τη γνώμη του και ακολουθεί ο διάλογος, η ανταλλαγή διαφορετικών απόψεων. Αντίστοιχα, στο θέατρο κυριαρχούν η πολυφωνία και ο διάλογος, ο διάλογος των υποκριτών μεταξύ τους, αλλά και ο διάλογος των υποκριτών με το Χορό. Καθώς μάλιστα τα πρόσωπα που υποδύονται οι υποκριτές είναι επώνυμοι αξιωματούχοι, ενώ ο Χορός απαρτίζεται από ανώνυμο πλήθος, ο διάλογος του Χορού με τους υποκριτές αποκτά πρόσθετη κοινωνική σημασία.


Οι υποκριτές συνομιλούν με απαγγελτικούς, ιαμβικούς στίχους, συνήθως, που προσεγγίζουν τον τρόπο της καθημερινής ομιλίας. Ο Χορός εκφράζεται με τραγούδια, με χορευτικές κινήσεις και επιφωνήματα. Η διαφορά έχει σημασία, καθώς οι επώνυμοι διατυπώνουν τη γνώμη τους με συγκροτημένο λόγο (ομιλίες, διαγγέλματα, δημόσιες συζητήσεις) ενώ το πλήθος εκφράζεται με πορείες, συνθήματα, ρυθμικές κινήσεις και τραγούδια.Έτσι στο αρχαίο δράμα, όπως και στη δημοκρατία, τόσο οι προσωπικές απόψεις των λίγων και ξεχωριστών, όσο και η κοινή γνώμη των πολλών, μπορούσαν να εκφραστούν ελεύθερα με τον τρόπο τους.


Οι δραματικοί αγώνες αποτελούσαν κοινωνικό θεσμό. Οργανώνονταν βέβαια από την πολιτεία. Ωστόσο η συμμετοχή των πολιτών ήταν καθοριστική, καθώς χρηματοδοτούσαν τις παραστάσεις, επάνδρωναν τους Χορούς, αποτελούσαν το ακροατήριο, αποφάσιζαν για την απονομή των βραβείων και μετά το τέλος των εκδηλώσεων έκριναν στην εκκλησία του Δήμου των οργανωτική επιτυχία ή αποτυχία των αγώνων.


Θεατρικές παραστάσεις γίνονταν μόνο στις γιορτές του Διονύσου, δύο φορές τον χρόνο, στα Μεγάλα Διονύσια (Μάρτιος/Απρίλιος) και στα Λήναια (Γενάρης/ Φλεβάρης). Οι ιερείς στα Μεγάλα Διονύσια μετέφεραν το ξόανο του θεού στο θέατρο και το εγκαθιστούσαν στην πρώτη σειρά. Ακολουθούσαν οι διθυραμβικοί αγώνες, όπου έπαιρναν μέρος και οι δέκα φυλές της Αθήνας, οι πέντε με αντρικό και οι πέντε με παιδικό Χορό. Σειρά είχαν οι δραματικοί αγώνες: τρεις μέρες για τις τραγωδίες, μια μέρα για κάθε ποιητή, που έπρεπε να παρουσιάσει μια ολόκληρη τετραλογία (τρεις τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα), και μια μόνο μέρα για τις κωμωδίες, όπου  σε αυτήν πέντε ποιητές, ένας μετά τον άλλο, παρουσίαζαν από μία κωμωδία ο καθένας. Στα Λήναια το πρόγραμμα ήταν πιο περιορισμένο, όπως περιορισμοί υπήρχαν και στα Μεγάλα Διονύσια εάν η πολιτεία αντιμετώπιζε δυσκολίες.


Υπεύθυνος για τη διοργάνωση από την πλευρά της πολιτείας ήταν ο επώνυμος άρχοντας κάθε χρονιάς. Αυτός με τους βοηθούς του όριζαν χορηγούς, πλούσιους Αθηναίους που θα αναλάμβαναν ο καθένας τα έξοδα μιας παράστασης, τους ποιητές που θα παρουσίαζαν τα έργα τους, και τους υποκριτές που θα κρατούσαν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους. 


Ο χορηγός ήταν υποχρεωμένος να επιλέξει, να συντηρήσει και να αποζημιώσει τα μέλη του Χορού όσο κρατούσαν οι δοκιμές, και ακόμα να φροντίσει για τους μουσικούς και για όσα πρόσωπα και υλικά (ρούχα, προσωπεία, όπλα κλπ) ήταν απαραίτητα για την παράσταση. Τα έξοδά του ήταν μεγάλα (η χορηγία ήταν λειτουργία, μορφή έμμεσης φορολόγησης) αλλά μεγάλη ήταν και η ηθική του ικανοποίηση σε περίπτωση διάκρισης, οπότε ο χορηγός βραβευόταν μαζί με τον ποιητή και είχε δικαίωμα να στήσει μνημείο της νίκης του.


Οι χορευτές ήταν ερασιτέχνες, νέοι καλλίφωνοι και καλογυμνασμένοι που το θεωρούσαν τιμή και πολιτική τους υποχρέωση να πάρουν μέρος στις παραστάσεις. Το έργο τους ήταν δύσκολο ιδιαίτερα στους τραγικούς Χορούς, όπου τα ίδια πρόσωπα έπαιρναν μέρος και στα τέσσερα δράματα της ημέρας, αλλάζοντας σκευή και παριστάνοντας διαδοχικά (π.χ. στην Ορέστεια του Αισχύλου) γέροντες Μυκηναίους, θεραπαινίδες του παλατιού, Ευμενίδες και Σατύρους.


Ερασιτέχνες ήταν αρχικά και οι υποκριτές. Με τα χρόνια όμως, καθώς οι απαιτήσεις μεγάλωσαν και καθιερώθηκε ειδικό βραβείο για τους πρωταγωνιστές, οι προικισμένοι ηθοποιοί έγιναν περιζήτητοι επαγγελματίες, και πια τον 4ο αιώνα π.Χ. οἱ περὶ τὸν Διόνυσον τεχνῖται οργανώθηκαν σε συντεχνίες. Το έργο τους επίσης ήταν δύσκολο καθώς σε κάθε παράσταση ενσαρκώνουν όλους τους ρόλους, ανδρικούς και γυναικείους, αλλάζοντας σκευή ανάλογα με τα πρόσωπα του έργου.


Το κοινό των παραστάσεων ήταν αστοί και αγρότες από όλη την Αττική, αλλά και ξένοι επισκέπτες, σύμμαχοι των Αθηναίων με τους πρεσβευτές τους, άνδρες και γυναίκες, πλούσιοι και φτωχοί. Γρήγορα ο θεατρικός χώρος αποδείχθηκε μικρός, και το πρόβλημα δεν λύθηκε με την καθιέρωση εισιτηρίου (σύμβολον), αλλά έγινε πολυπλοκότερο καθώς οι εύποροι Αθηναίοι αγόραζαν πολλά εισιτήρια για να τα μοιράσουν στους ανθρώπους τους. Ο Περικλής για να αποφύγει τέτοια φαινόμενα καθιέρωσε τα θεωρικά, επίδομα που λάμβαναν οι άποροι προκειμένου να αγοράσουν μόνοι τους το εισιτήριο.


Οι κριτές που απένειμαν τα βραβεία ήταν απλοί άνθρωποι, όχι ειδικοί τεχνοκριτικοί, εκπρόσωποι της κοινής γνώμης. Καθεμία από τις δέκα φυλές της Αττικής πρότεινε δέκα, και από τους εκατό συνολικά υποψηφίους κληρώνονταν την πρώτη μέρα των αγώνων δέκα που με την ψήφο τους αναδείκνυαν τους νικητές. 


Ο ποιητής ο τραγωδοδιδάσκαλος, δεν ήταν μόνο συγγραφέας και σκηνοθέτης της παράστασης. Έγραφε τη μουσική και επιμελούνταν τη χορογραφία, ο ίδιος κρατούσε και τον πρωταγωνιστικό ρόλο - στις αρχές, γιατί με τα χρόνια οι απαιτήσεις μεγάλωναν, οι ανάγκες πολλαπλασιάζονταν και οι ποιητές χρειάστηκε να ζητούν βοήθεια από ειδικούς μουσικούς, χοροδιδασκάλους.



Δευτέρα 11 Ιουνίου 2012

Ιλιάδα Ραψωδία Α στίχοι 1-53 σύμβολα




ΣΥΜΒΟΛΑ

  • Χρύσης: ικέτης, ιερέας, πατέρας, ενδιαφέρεται να πάρει την κόρη του πίσω, με κάθε τίμημα, τηρεί πιστά τους θρησκευτικούς, ηθικούς και κοινωνικούς κανόνες. Αυτό φαίνεται από την τυπική μορφή που έχει ο λόγος του – ικεσία- προς τους Αχαιούς και από την προσευχή του προς τον Απόλλωνα. Μολονότι φαινομενικά ταπεινώνεται από τον Αγαμέμνονα κρατάει στο ακέραιο την ανθρώπινη αξιοπρέπειά του αφού οι θεοί ικανοποιούν το δίκαιο αίτημα του.
  • Αγαμέμνονας: ηγεμόνας, βασιλιάς στο απόγειο της δύναμής του, σκληρός και άκαρδος όμως καθώς αγνοεί την προειδοποίηση του Χρύση και τελικά τιμωρούνται άδικα οι υπήκοοί του. Συμβολίζει το δίκαιο του ισχυρού, που επιβάλλει πάντα με τη βία, σωματική, ψυχολογική, τη θέληση του. Η υπεροψία και η αλαζονεία της εξουσίας ενσαρκώνονται στο πρόσωπό του.
  • Απόλλων: ένας θεός => τιμωρός. Εκφράζει μια πανάρχαια αντίληψη του ανθρώπου για τη φύση του Θεού, ότι δηλαδή η εκδικητική μανία της Φύσης αποτελεί μορφή της θεϊκής οργής. Έχει ανθρωπόμορφα χαρακτηριστικά, οι άνθρωποι τον φαντάζονται οπλισμένο με τόξο και βέλη, βλοσυρό και φοβερό εκδικητή. Υπηρετεί απόλυτα το σχήμα ύβρις => τίσις.

ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ – ΑΧΑΙΟΙ

  • Επιδοκιμάζουν τις προτάσεις του Χρύση
  • Αποτελούν ένα πλήθος στρατιωτών, ανώνυμο και άσημο
  • Δεν είναι ήρωες, πρωταγωνιστές της ιστορίας, απλά χρησιμοποιούνται από τον Όμηρο για να φανεί η αντίθεση με τον Αγαμέμνονα
  • Η γνώμη τους τελικά δεν έχει καμία βαρύτητα.

ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΥΣΗ

  • Δικαιολογεί απόλυτα την οργή του Αχιλλέα
  • Προοικονομεί την εξέλιξη του μύθου
  • Φωτίζει την αφορμή της φιλονικίας στο στρατόπεδο των Αχαιών
  • Δείχνει ότι ως ένα βαθμό οι άνθρωποι καθορίζουν το μέλλον τους, ειδικά όταν γνωρίζουν πως συγκεκριμένες πράξεις π.χ. ασέβεια προς τους θεούς φέρνουν συγκεκριμένα αποτελέσματα => τιμωρία.
  

Ιλιάδα Εισαγωγή


Ιλιάδα Β τάξη

Εισαγωγή


  • Χαρακτηριστικά : δεύτερο μισό 8ου αι. π.Χ.- προηγείται της Οδύσσειας- χωρίζεται σε 24 ραψωδίες ( κεφαλαία ).
  • Ηρωικός χαρακτήρας : ένδοξο παρελθόν, γεμάτο ηρωικές πράξεις, μυκηναϊκή εποχή, Τρωικός πόλεμος 12ος αι. π.Χ.- στοιχεία φανταστικά εξωπραγματικά, έργα ηρώων και θεών.
  • Αναχρονισμοί : συνήθειες, αντιλήψεις, θεσμοί, υλικά από την εποχή που ζει ο Όμηρος.
  • Σκοπός : να τέρψει το ακροατήριο.
  • Θέμα : η μήνις του Αχιλλέα -> περιεχόμενο : ο πόλεμος Αχαιών και Τρώων.
  • Χρονικό παρόν : 51 ημέρες -> με αναδρομές και εγκιβωτισμούς δίνονται περισσότερα γεγονότα.
  • Ορολογία : μήνις – Διός Βουλή – αριστείες.

Διαφορές Ιλιάδας - Οδύσσειας

Θέμα


Τεχνική


Πολιτισμός


Θεοί


Ήρωες



Σημειώσεις Ιλιάδα Ραψωδία Α στίχοι 1-53


B’ ΙΛΙΑΔΑ ΠΡΟΟΙΜΙΟ, ΣΤΙΧΟΙ 1-53

ΠΡΟΟΙΜΙΟ 1-11
  • Επίκληση στη Μούσα- Καλλιόπη, ακροατήριο.
  • Η οργή του Αχιλλέα
  • Ψυχές στον Άδη, θρησκ. Αντίληψη, προοικονομία, νεκρικές τιμές, άταφο πτώμα
  • Η βουλή του Δία
  • Φιλονικία Αγαμέμνονα- Αχιλλέα, διχόνοια
  • Σχήμα κύκλου: Αχιλλέας 1 και 7 στίχοι
  • Απόλλων, Τρώες, φως, μουσική, λοιμός,
  • Ερώτηση ρητορική

12-22
  • Παρουσίαση Χρύση, ικέτης
  • Λύτρα, στεφάνι, σκήπτρο, πολιτισμικά στοιχεία
  • Προσφώνηση, εκπόρθηση Τροίας, επιστροφή στην πατρίδα = captatio benevolentiae
  • Ευλαβεισθε =φοβασθε έμμεση απειλή

23-33
  • Όλοι οι Αχαιοί- μόνος ο Αγαμεμν. Ισχυρή αντίθεση
  • Λόγος Αγαμέμν. Φανερή απειλή, αντίθεση με Χρύση

34-53
  • Προσευχή, σιωπηλός-ηχηρή θάλασσα
  • Προσφώνηση Θεού
  • Θρησκευτ. Καθήκοντα, πολιτισμικά στοιχεία
  • Τιμωρία Απόλλωνα, προοικονομία
  • Φως Απόλλωνα- νύκτα, τιμωρία, δραματική ένταση
  • Λοιμός, σκυλιά-μουλάρια-άνθρωποι
  • Πυρές νεκρών, ταφικό στοιχείο, μέγεθος κακού

ΠΡΟΟΙΜΙΟ
  • Τυπικό, λειτουργικό, παρελθόν, παρόν, μέλλον
  • Επίκληση στη Μούσα
  • Θέμα
  • Περιεχόμενο
  • Ήρωες με επίθετά τους

ΛΟΓΟΣ ΧΡΥΣΗ
  • Προσφώνηση, χαιρετισμός
  • Ευχή για νίκη, επιστροφή
  • Αίτημα για κόρη, λύτρα
  • Απόλλων απειλή




ΛΟΓΟΣ ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ
  • Αποπομπή ιερέα,
  • Άρνηση επιστροφής Χρυσηίδας
  • Απειλές



ΣΧΗΜΑ ύβρις = αλαζονεία => τίσις = τιμωρία


ΠΡΟΣΕΥΧΗ
  • Επίκληση
  • Προσφώνηση
  • Προσφορές προς τον Θεό
  • Παρουσίαση αιτήματος ως ανταπόδοση προσφορών
  • Αίτημα

Χαρακτηρισμός Χρύση σύμφωνα με τα λόγια του:








Χαρακτηρισμός Αγαμέμνονα σύμφωνα με τα λόγια του :









Το 3, κλιμακωτό σχήμα :
  • 3 λόγοι Χρύσης – Αγαμέμνονας- Χρύσης
  • 3 εικόνες Χρύση ικέτης – ταπεινωμένος – ικανοποιημένος
  • 3 πόλεις – προστάτης Απόλλων
  • 3 θύματα λοιμού σκυλιά, μουλάρια, άνθρωποι.

Ιλιάδα Διαγώνισμα Ραψωδία Α



 Διαγώνισμα στην Ιλιάδα, Ραψωδία Α




ΘΕΜΑΤΑ

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ. ΡΑΨΩΔΙΑ Α στ. 392-421.

«αλλ’ από τώρ’απ’την σκηνήν την κόρην του Βρισέως,
Δώρο σ’εμέ των Αχαιών, οι κήρυκες μου επήραν·
Και, αν δύνασαι, προστάτευσε συ το καλό παιδί σου·
Ανέβα ευθύς στον Όλυμπο και πρόσπεσε στον Δία,                                                  395
αν χάριν του ‘καμες ποτέ με λόγον ή με έργον·
συχνά στο σπίτι του πατρός σ’ άκουσα να καυχάσαι
ότι τον μαυροσύννεφον Κρονίδην εσύ μόνη
των αθανάτων έσωσες απ’όλεθρον αχρείον,
όταν οι άλλοι Ολύμπιοι επήγαν να τον δέσουν,                                                         400
η Ήρα με την Αθηνάν και ο Ποσειδών ακόμη,
και συ, θεά, τον λύτρωσες που φώναξες αμέσως
τον μέγαν εκατόγχειρον στες κορυφές του Ολύμπου·
απ’τους θεούς Βριάρεως, και απ’τους θνητούς Αιγαίων
λέγεται και στην δύναμιν περνά και τον πατέρα·                                                       405
μ’έπαρσιν κάθισεν αυτός στο πλάγι του Κρονίδη,
και από τον φόβον του οι θεοί δεν έδεσαν τον Δία.
Τα γόνατά του αγκάλιασε και τούτα ενθύμισέ του,
στους Τρώας ίσως βοηθός θελήσει αυτός να γίνει,
και ακρόγιαλα τους Αχαιούς να κλείσει προς τες πρύμνες                                        410
να σφάζονται για να χαρούν τον βασιλιά τους όλοι.
Να μάθει και ο κραταιός Ατρείδης Αγαμέμνων
πόσο ετυφλώθη ν’αψηφά των Αχαιών τον πρώτον».
Και δάκρυα χύνοντας πολλά του απάντησεν η Θέτις:
«Υιέ μου, τι σ’ανάσταινα τον πικρογεννημένον;                                                       415
Άλυπος καν και αδάκρυτος να κάθοσουν στες πρύμνες,
Αφού δεν θέλ’η μοίρα σου πολύν καιρόν να ζήσεις·
αλλ΄είσαι και ολιγόζωος και πίκρες ποτισμένος
σαν κανείς άλλος· άμοιρα στο σπίτι σ’εγεννούσα·
κι εγώ τον λόγον σου να ειπώ του βροντοφόρου Δία,                                               420
στον χιονισμένον Όλυμπον θα υπάγω, αν θα μ’ακούσει· 















Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:


1. Ποιο είναι το θέμα και ποιο το περιεχόμενο του ιλιαδικού έπους; Ποιο από τα δύο κυριαρχεί στη σκηνή που σας δίνεται;
4 μονάδες

2. Ποιο είναι το αίτημα του Αχιλλέα και για ποιους λόγους η Θέτιδα είναι η πιο κατάλληλη θεότητα για να το μεταφέρει στο Δία; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
4 μονάδες

3. α) Να χωρίσετε το απόσπασμα που σας δίνεται σε ενότητες και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε καθεμιά.
3 μονάδες

 β) Να επισημάνετε τα χωρία της ενότητας, όπου χρησιμοποιείται από τον ποιητή η προοικονομία. Ποια γεγονότα παρουσιάζονται;

3 μονάδες

4. α) Πώς παρουσιάζεται το ήθος του Αχιλλέα μέσα από τα λόγια του;
3 μονάδες


β) Να επισημάνετε τους στίχους που αναφέρονται στους θεσμούς της «προσφοράς-ανταπόδοσης» και της «ικεσίας» και να γράψετε ποιος ήταν ο ρόλος τους στην ομηρική κοινωνία. Να στηρίξετε την απάντηση σας με στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται.

3 μονάδες

Θέσπης

Θέσπης (6ος αιώνας π.Χ.)


Αθηναίος από το δήμο της Ικαρίας (σημερινό Διόνυσο). Το όνομά του συνδέεται με το άρμα του Θέσπιδος, ένα διονυσιακό θίασο που τριγύριζε στους δήμους της Αττικής παρουσιάζοντας γνωστές θεατρικές παραστάσεις.


Πρώτος ο Θέσπης παρουσίασε τραγωδία στα Μεγάλα Διονύσια, στα χρόνια της 61ης Ολυμπιάδας (536-533 π.Χ.), όταν στην Αθήνα κυβερνούσε ο Πεισίστρατος ως τύραννος, γνωστός για τη φιλική του στάση προς τη διονυσιακή λατρεία.


Αρχικά η λέξη "τραγῳδία" σήμαινε τραγούδι για τον τράγο. Άλλωστε και το έπαθλο που δόθηκε στο Θέσπη ήταν ένας τράγος.


Ο Θέσπης πρόσθεσε στα διθυραμβικά τραγούδια τον πρόλογο και τις ρήσεις, δηλαδή τα πρώρα ομιλητικά μέρη, και επινόησε τις υφασμάτινες μάσκες. Διαμόρφωσε την πρώιμη τραγωδία και καθιέρωσε τις τραγικές παραστάσεις ως οργανικό μέρος της αθηναϊκης λατρείας του Διονύσου.


Από τα έργα του σώζονται τέσσερις τίτλοι και πέντε μικρά αποσπάσματα, που όμως δεν είναι βέβαιο ότι είναι δικά του. 

Θέματα Εξετάσεων Μεσαιωνικής Ιστορίας 2012

ΘΕΜΑΤΑ ΓΡΑΠΤΩΝ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ Α
Από τα 5(πέντε) θέματα να απαντήσετε τα 3(τρία).

1. Να αναφέρετε ό,τι γνωρίζετε για τις συλλογές νόμων της Μακεδονικής δυναστείας "Επαναγωγή" και "Επαρχικόν Βιβλίον".

2. Να αντιστοιχήσετε τα ιστορικά πρόσωπα της Στήλης Α με το κατάλληλο στοιχείο της Στήλης Β

α. Φώτιος                                                             1. Αγία Σοφία
β. Ιουστινιανός                                                      2. Χρυσόβουλο
γ. Ηράκλειος                                                        3. Εκχριστιανισμός Μοραβών
δ. Ανθέμιος - Ισίδωρος                                       4. Στάση του Νίκα
ε. Κωνσταντίνος ΙΑ'                                              5. Μυριόβιβλος
στ. Κύριλλος -Μεθόδιος                                      6. Εξελληνισμός κρατικής διοίκησης
ζ. Αλέξιος Α'                                                         7. Άλωση Κωνσταντινούπολης
η. Ιουλιανός                                                          8. Επαναφορά Δωδεκάθεου

3. Ποιοι ανέλαβαν το ιεραποστολικό έργο των Σλάβων και ποιο ήταν το έργο τους;

4. Ποιοι λόγοι ευνόησαν την Οθωμανική επέκταση στα Βαλκάνια;

5. Να σημειώσετε (Σ) δίπλα στις σωστές και (Λ) δίπλα στις λανθασμένες προτάσεις:

α. Το διάταγμα των Μεδιολάνων αναγνώρισε στους χριστιανούς ελευθερία άσκησης της λατρείας τους.

β. Με την Αγία Σοφία καθιερώθηκε ο ρυθμός της βασιλικής με τρούλο.

γ. Ο Ηράκλειος έχασε από τους Πέρσες στη μάχη της Νινευί (627).

δ. Τα "θέματα" ήταν διοικητικές περιφέρειες του Βυζαντινού κράτους στη Μικρά Ασία με δικό τους στρατό.

ε. Η οριστική αποκατάσταση και αναστήλωση των εικόνων γίνεται με την Ζ' Οικουμενική Σύνοδο (787) με πρωτοβουλία της αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας.

στ. Ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β' ο Πορθητής κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη την 29η Μαΐου 1453.

ζ. Ο Βυζαντινός στρατός εξολοθρεύτηκε από τους Σελτζούκους Τούρκους στο Μυριοκέφαλο της Φρυγίας (1176).

η. Με τον πρώτο περίπλου της γης ο Φερδινάνδος Μαγγελάνος απέδειξε ότι η γη είναι σφαιρική.

  

ΟΜΑΔΑ Β 
Από τα 4(τέσσερα) θέματα να απαντήσετε τα 2(δύο).

6. Ποια ήταν η στάση των Μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας απέναντι στον Ελληνισμό του 4ου αιώνα μ.Χ.;

7. Ποιες ήταν κατά τη γνώμη σας οι κυριότερες συνέπειες της πτώσης του Βυζαντινού κράτους;

8. Ποια ήταν, σύμφωνα με το παράθεμα η κατάσταση του βυζαντινού στρατού στις παραμονές της μάχης του Ματζικέρτ; Που αποδίδεται σύμφωνα με τον χρονογράφο Κεδρηνό;

Ο στρατός του Ρωμανού Δ’ Διογένη που ηττήθηκε στη μάχη του Ματζικέρτ

     Ο αυτοκράτορας ξεκίνησε για την εκστρατεία βιαστικά, με στρατό που δεν άρμοζε σε αυτοκράτορα των Ρωμαίων αλλά ήταν χαρακτηριστικός των καιρών, αφού αποτελούνταν από Βουλγάρους, Όζους και άλλους ξένους που έτυχε να βρίσκονται εκεί, όπως Φράγκους και Βαράγγους. Όλοι αυτοί [...] δεν ήταν παρά λίγοι άντρες τσακισμένοι από τη φτώχεια και το άγχος και άοπλοι [...].
     Επειδή για πολλά χρόνια κανένας αυτοκράτορας δεν είχε επιχειρήσει εκστρατεία, οι στρατιώτες ήταν άσχετοι και άχρηστοι και στερημένοι από μισθό και τις συνηθισμένες προμήθειες. Ήταν δειλοί και φυγόμαχοι και φαίνονταν ανίκανοι για οποιαδήποτε γενναία πράξη [...]. Αντίθετα οι στρατιώτες του εχθρού ήταν τολμηροί, επίμονοι, πεπειραμένοι και γενικά κατάλληλοι για πόλεμο.
Κεδρηνός II, 668-669.

9. Αναζητήστε στο παράθεμα τους τρόπους με τους οποίους αντιμετώπισαν οι κατακτητές τους ιθαγενείς - κατοίκους των Νέων Χωρών; Που οφείλεται η συμπεριφορά τους;
Ο ειρηνικός χαρακτήρας των Ινδιάνων και η απάνθρωπη συμπεριφορά των κατακτητών.


 Ενώ οι Ινδιάνοι είχαν φιλικά αισθήματα, οι Ευρωπαίοι εισέβαλαν στις περιοχές της Αμερικής σαν πεινασμένοι λύκοι. Οι λόγοι για τους οποίους σκοτώθηκαν τόσο πολλοί ιθαγενείς είναι οι εξής: Πρώτο, γιατί οι Ευρωπαίοι που έφτασαν εδώ, είχαν την πεποίθηση ότι, επειδή οι ντόπιοι δεν πίστευαν στη χριστιανική θρησκεία, νομιμοποιούνταν να τους σκοτώνουν ή να τους αιχμαλωτίζουν… Δεύτερο, οι ιθαγενείς αυτοί ήταν οι πιο ήσυχοι και οι πιο ειρηνικοί άνθρωποι του κόσμου, εντελώς άοπλοι. Τρίτο, πρέπει να σημειωθεί ότι η πλειονότητα αυτών που έχουν έρθει εδώ από την Ισπανία είναι ληστές, αποβράσματα της κοινωνίας, συρφετός κακοποιών.
Από τη Σύντομη Αναφορά για την καταστροφή των Δυτικών Ινδιών, 1552, του Επισκόπου Βαρθολομαίου Λας Κάζας (Las Casas), στο: Η. Crieger, Die Neuzeit, Materiialien firden Geschichts unterwicht, Φραγκφούρτη, 1978, 28.



Κάθε θέμα που θα απαντηθεί σωστά βαθμολογείται με τέσσερις μονάδες.