Τα πνεύματα και η χρήση τους

Τα πνεύματα

Κάθε λέξη που αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο ή από το σύμφωνο ρ παίρνει πάνω σε αυτό ένα ιδιαίτερο σημάδι, που λέγεται πνεύμα.
Τα πνεύματα είναι δύο, η ψιλή (ἀ) και η δασεία (ἁ):

• ἀήρ, εἰκὼν
• ἁγνός, εὑρίσκω, ῥέω

Από τις λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο οι περισσότερες παίρνουν ψιλή.


Δασύνονται:


1) Οι λέξεις που αρχίζουν από υ ή από ρ

• ὑβρίζω
• ῥοδον

2) Τα άρθρα:

• ὁ και ἡ 
• οἱ και αἱ 

3) Οι δεικτικές αντωνυμίες:

• ὅδε, ἥδε
• οἵδε, αἵδε
• οὗτος, αὕτη

4) Οι αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα (εκτός από τα ἔνθα, ἔνθεν):

• ὅς, ἥ, ὅ κτλ
• ὅπου, ὅθεν κτλ

5) Οι τύποι της προσωπικής αντωνυμίας ἡμεῖς, ἡμῶν κτλ ὑμεῖς, ὑμῶν κτλ οὗ, οἷ, ἑ  και οι αντωνυμίες ἕτερος, ἑκάτερος, ἕκαστος και οι λέξεις που σχηματίζονται από αυτές:

• ἡμέτερος, ἑαυτοῦ, ἑτέρωθεν, έκάστοτε κτλ

6) Οι σύνδεσμοι:

• ἕως, ἡνίκα, ἵνα, ὅμως, ὁπότε, ὅπως, ὅτε, ὅτι, ὡς, ὥστε

7) Τα αριθμητικά εἷς, ἕν, ἕξ, ἑπτά, ἑκατόν και τα παράγωγα από αυτά:

• ἕνδεκα, ἑξακόσιοι, ἑβδομήκοντα, ἑκατοντάκις

8) Οι ακόλουθες λέξεις και όσες είναι παράγωγες από αυτές ή σύνθετες με α' συνθετικό τις λέξεις αυτές:

Α) ἁβρός, ἅγιος, ἁγνός, ᾌδης, ἁδρός, ἁθρόος, αἷμα, Αἷμος, αἱρέω -ῶ, αἱ ἁλαὶ (=η αλυκή), ἅλας, Ἁλιάκμων, γενική:-ονος, Ἁλίαρτος, ἁλιεύω, Ἁλικαρνασσός, ἅλις (=αρκετά), ἁλίσκομαι, ἅλωσις, ἅλλομαι (=πηδώ), Ἁλόννησος, ἁλουργίς, γενική:-ίδος, ὁ ἅλς, τοῦ ἁλός (=αλάτι, συχνά στον πληθυντικό οἱ ἅλες), ἡ ἅλς, γενική:τῆς ἁλός (=θάλασσα), ἁλτήρ, πληθυντικός: ἁλτῆρες, ἅλυσις, ἡ ἅλως (= αλώνι), ἅμα, ἅμαξα, ἁμαρτάνω, ἅμιλλα, ἅμμα (=δέσιμο, κόμπος, από το ἅπτω), ἁνύτω (αλλά και ἀνύ (τ)ω), ἁπαλός, ἅπαξ, ἁπλοῦς, ἅπτω, ἅπτομαι, ἅρμα, ἁρμόζω, ἁρμονία, ἁρμός, ἅρπαξ, ἁρπάζω, ἁφή, ἁψίκορος, ἁψίς, γενική : τῆς ἁψίδος.

Ε) Ἑβραῖος, τὸ ἕδος (=θρόνος, ναός, άγαλμα), ἕδρα, ἑδώλιον, ἕζομαι (=κάθομαι), εἱλόμην ( αόριστος β' του αἱροῦμαι), εἵμαρται, εἱμαρμένη, εἵργνυμι και εἱργνύω (=εμποδίζω την έξοδο, κλείνω μέσα, ενώ εἴργω =εμποδίζω την είσοδο, αποκλείω έξω), εἱρκτή (=φυλακή), Ἑκάβη, ἑκάς (=μακριά), Ἑκάτη, ἑκών, Ἑλένη, Ἑλικών (τοῦ Ἑλικῶνος), ἡ ἕλιξ (τῆς ἕλικος), ἑλίττω (-= τυλίγω,στρέφω), ἕλκος, ἕλκω, Ἑλλάς, Ἕλλην, ἡ ἕλμινς (τῆς ἕλμινθος = σκουλήκι των εντέρων), τὸ ἕλος, ἕνεκα και ἕνεκεν, ἑξῆς, ἕξω, (μέλλοντας του ρήματος ἔχω), ἑορτή, ἕρκος (=φραγμός), ἕρμα, ἑρμηνεύω, Ἑρμῆς, ἕρπω, ἑσπέρα, ἕσπερος, ἑσπόμην (αόριστος β' του ρήματος ἕπομαι), ἑστιάω -ῶ, ἐταῖρος, ἕτοιμος και ἑτοῖμος, εὑρίσκω, ἑφθός (=βραστός, για τα μέταλλα = καθαρισμένος με φωτιά, καθαρός), ἕψω (=βράζω), ἕωλος (=παλιός, όχι πρόσφατος) ἡ ἑώς (=η   αυγή, το πρωί)


Η) Ἥβη, ἡγέομαι - ἡγοῦμαι, ἥδομαι, ἥκιστα, ἥκω, ἧλιξ (=συνομήλικος, σύντροφος), Ἡλιαῖα, ἥλιος, ἧλος (=καρφί), ἡμέρα, ἥμερος, ἡμι-(αχώριστο μόριο) πχ. ἡμίθεος, ἡ ἡνία και τὰ ἡνία (=χαλινός και χαλινάρια), ἧπαρ, Ἥρα, Ἡρακλῆς, Ἡρόδοτος, ἥρως, Ἡσίοδος, ἥσυχος, ἧττα, ἡττάομαι - ἡττῶμαι, ἥττων, Ἥφαιστος.


Ι) ἱδρύω, ἱδρώς, ἱέραξ, ἱερός, ἵημι, ἱκανός, ἱκέτης, ἱκνέομαι - ἱκνοῦμαι, ἱλάσκομαι, ἱλαρός, ἵλεως, ἱμάς, ἱμάτιον, ἵμερος (=πόθος), ἵππος, ἵπταμαι, ἵστημι, ἱστός, ἱστίον, ἱστορία, ἱστορέω - ἱστορῶ, ἵστωρ τοῦ ἵστορος (=έμπειρος, γνώστης).


Ο) ὁδός, ὁλκάς (=πλοίο που ρυμουλκείται, φορτηγό), ὁλκή (=έλξη, εισπνοή, βάρος), ὁ ὁλκός (=μηχάνημα με το οποίο έσερναν τα πλοία, λουρί, χαλινός, τροχιά, αυλάκι) ὅλμος, ὅλος, ὁρμαθός, ὁρμή, ὁ ὅρμος, ὁ ὅρος, τὸ ὅριον, ὁρίζω, ὁράω - ὁρῶ, ὅσιος.


Ω) ὥρα, ὡραῖος, ὥριμος.