Οι τόνοι και ο τονισμός

Σε κάθε λέξη που έχει δύο ή περισσότερες συλλαβές μία από αυτές τονίζεται, δηλαδή προφέρεται πιο δυνατά από τις άλλες. Για να φανερώσουμε στο γραπτό λόγο ποια είναι η συλλαβή που τονίζεται, γράφουμε πάνω στο φωνήεν ή το δίφθογγο της συλλαβής αυτής ένα σημάδι που λέγεται τόνος:
φέ -ρω, φε -ρό -με -θα, φε -ρο - μέ -νη, φεῦ -γε, ἀ -πό -φευ -γε, ἀ -γα -θός, ἀ -νήρ


Οι τόνοι είναι τρεις:

• η οξεία  (ά)
• η βαρεία (ὰ)
• η περισπωμένη (ᾶ)

Ανάλογα με το είδος και τη θέση ενός τόνου σε μία λέξη, η λέξη αυτή λέγεται:

1. οξύτονη, αν έχει οξεία στη λήγουσα: πατήρ
2. παροξύτονη, αν έχει οξεία στην παραλήγουσα:μήτηρ
3. προπαροξύτονη, αν έχει οξεία στην προπαραλήγουσα: λέγομεν
4. περισπώμενη, αν έχει περισπωμένη στη λήγουσα : τιμῶ
5. προπερισπώμενη, αν έχει περισπωμένη στην παραλήγουσα : δὼρον
6. βαρύτονη, αν δεν τονίζεται στη λήγουσα: ἄνθρωπος, λύω, κελεύω

Γενικοί κανόνες τονισμού:

1. Καμία λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την προπαραλήγουσα: λέγομεν, ἐλέγομεν, ἐπικίνδυνος, ἐπικινδυνότατος.
2. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται: (ἡ βασίλισσα αλλά) τῆς βασιλίσσης, (ἄμεσος αλλά) ἀμέσως.
3. Η προπαραλήγουσα όταν τονίζεται, παίρνει πάντα οξεία: τιμώμεθα, παρήγορος, πείθομαι.
4. Κάθε βραχύχρονη συλλαβή, όταν τονίζεται παίρνει πάντοτε οξεία:νέφος, τόπος, ἀγαθός.
5. Η μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει οξεία εμπρός από μακρόχρονη λήγουσα:θήκη, κώμη, παιδεύω, κλαίω.
6. Η μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη εμπρός από βραχύχρονη λήγουσα:κῆπος, χῶρος, φεῦγε, κῶμαι.
7. Η θέσει μακρόχρονη συλλαβή ως προς τον τονισμό λογαριάζεται βραχύχρονη:αὖλαξ, κλῖμαξ, μεῖραξ, τάξις, λύτρον.
8. Η βαρεία σημειώνεται στη θέση της οξείας μόνο στη λήγουσα, όταν δεν ακολουθεί στίξη ή λέξη εγκλιτική:ὁ βασιλεὺς τὴν μὲν πρὸς ἑυατὸν ἐπιβουλὴν οὐκ ᾐσθάνετο - τοὶς μὲν Ἓλλησιν ἔσει πιστός, τοῖς δὲ βαρβάροις φοβερός - τό τε βαρβαρικὸν καὶ τὸ ἑλληνικόν - ναός τις.